ധന്വന്തരി

ഇംഗ്ലീഷ് വിലാസം

https://ml.wikipedia.org/wiki/Dhanvantari

ധന്വന്തരി
ദേവനാഗിരി	धन्वंतरी

സർവരോഗനാശകനും മഹാവിഷ്‌ണു അവതാരവുമായ ധന്വന്തരിയെ ആരോഗ്യത്തിന്റെയും ആയുസ്സിന്റെയും പരിപാലകനായി ഹൈന്ദവർ കണക്കാക്കുന്നു

ഔഷധവിജ്ഞാനത്തെയും പ്രയോഗത്തെയും രണ്ടായി വിഭജിച്ച പ്രാചീന വൈദ്യ പ്രതിഭയായിരുന്നു ശ്രീ ധന്വന്തരി(ദേവനാഗരി: धन्वंतरी; ഇംഗ്ലീഷ്: Dhanwantari). പ്രമാണം, പ്രത്യക്ഷം, അനുമാനം, ഉപമാനം, ആപ്‌തോപദേശം എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ആയുർവേദത്തെ ഒരു ശാസ്‌ത്രമായി ധന്വന്തരി പരിപോഷിപ്പിച്ചു. ആയുർവേദത്തെ എട്ടുഭാഗങ്ങളായി (അഷ്‌ടാംഗങ്ങൾ) വിഭജിച്ചു. ഹൈന്ദവർ പരബ്രഹ്മൻ മഹാവിഷ്‌ണുവിന്റെ അവതാരമായി കണക്കാക്കുന്ന ധന്വന്തരിയെ, വേദങ്ങളും പുരാണങ്ങളും ആരോഗ്യത്തിന്റെയും ചികിത്സയുടേയും ദൈവമായി വർണ്ണിക്കുന്നു. രോഗനിവാരണ ദൈവം, രോഗശമനമൂർത്തി, ആരോഗ്യദായകൻ, മഹാവൈദ്യൻ എന്നൊക്കെ ധന്വന്തരി അറിയപ്പെടുന്നു. അതിനാൽ രോഗികളും ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും ഒരുപോലെ ആരാധിക്കുന്ന ഭഗവാനാണ് ധന്വന്തരി.

“ നമാമി ധന്വന്തരിമാദിദേവം സുരാസുരൈർ വ്വന്ദിതപാദപത്മം

ലോകേ ജരാരുഗ്ഭയമൃത്യുനാശം ധാതാരമീശം വിവിധൌഷധീനാം”

”

ഔപധേനവൻ, ഔരദ്രൻ, പൗഷ്‌കലാവതൻ, കരവീര്യൻ, ഗോപുര രക്ഷിതൻ, വൈതരണൻ, ഭോജൻ, നിമി, കങ്കായണൻ, ഗാർഗ്യൻ, ഗാലവൻ എന്നിവർ ധന്വന്തരിയുടെ ശിഷ്യരായിരുന്നു.

വിവിധതരം ശസ്‌ത്രക്രിയകളെപ്പറ്റിയും ധന്വന്തരിക്ക്‌ അറിവുണ്ടായിരുന്നു. ഒട്ടേറെ ശസ്‌ത്രക്രിയോപകരണങ്ങൾ അദ്ദേഹം ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു എന്നും കരുതുന്നു. മൂർച്ചയുള്ള 20 തരവും അല്ലാത്ത 101 തരവും ശസ്‌ത്രക്രിയോപകരണങ്ങൾ ധന്വന്തരി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതായി സുശ്രുതസംഹിതയിൽ നിന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കാം.

സ്‌കന്ദ-ഗരുഡ-മാർക്കണ്ഡേയ പുരാണങ്ങളനുസരിച്ച്‌ ത്രേതായുഗത്തിലാണ്‌ ധന്വന്തരി ജീവിച്ചിരുന്നത്‌. എന്നാൽ, വിക്രമാദിത്യ സദസ്സിലെ നവ രത്‌നങ്ങളിലൊരാളായിരുന്നു ധന്വന്തരിയെന്നാണ്‌ പൊതുവെ കരുതപ്പെടുന്നത്‌.

ക്രി.വ. നാലാം ശതകത്തിന്റെ അവസാനമോ അഞ്ചാം ശതകത്തിന്റെ തുടക്കത്തിലോ ജീവിച്ചിരുന്ന ദിവോദാസ ധന്വന്തരിയാണ്‌ പിൽക്കാലത്ത്‌ ധന്വന്തരിയെന്ന പേരിൽ പ്രശസ്‌തയാർജ്ജിച്ചതെന്നു കരുതുന്നു.

ധന്വന്തരി നിഘണ്ടു, ചികിത്സാദർശനം, ചികിത്സാകൗമുദി, ചികിത്സാ സാരസംഗ്രഹം, യോഗചിന്താമണി തുടങ്ങി പന്ത്രണ്ടോളം ഗ്രന്ഥങ്ങൾ ധന്വന്തരിയുടേതായി അറിയപ്പെടുന്നു.

വിശ്വാസം, പുരാണം

രോഗികളും എല്ലാ വിഭാഗം ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകരും ഒരുപോലെ ആരാധിക്കുന്ന ഭഗവാനാണ് ധന്വന്തരി. വിശ്വാസികൾ ചികിത്സ ആരംഭിക്കുന്നതിനു മുൻപ് ധന്വന്തരിയെ പ്രാർഥിക്കുന്നത് ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ധന്വന്തരി പൂജയും നടത്തുന്നതും കാണാം. പാലാഴി മഥനവേളയിൽ അമൃതകുംഭവുമായി മഹാവിഷ്ണു ധന്വന്തരി ഭാവത്തിൽ അവതരിച്ചു എന്ന് ഭാഗവതം പറയുന്നു. ദേവന്മാർ ജരാനരകൾ അകന്നു ആരോഗ്യവും അമരത്വവും പ്രാപിച്ചത് അമൃതപാനം കൊണ്ടാണെന്നു പുരാണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നു. ധന്വന്ദരിയെ പൊതുവേ ചതുർബാഹു രൂപത്തിലാണ് പൂജിക്കുന്നത്. ധന്വന്തരിയെ ആരാധിച്ചാൽ രോഗങ്ങൾ അകന്ന് ആരോഗ്യവും ആയുസും സിദ്ധിക്കും എന്നാണ് ഹൈന്ദവവിശ്വാസം.

ധന്വന്തരീ സ്തുതി

ശ്രീ ധന്വന്തരീ ധ്യാനം

ശംഖം ചക്രം ജളൂകം ദധതമമൃതകുംഭം ച ദോർഭിശ്ചതുർഭി:

സൂക്ഷ്മസ്വച്ഛാതിഹൃദ്യാം ശുകപരിവിലസൻ മൗലിമംഭോജനേത്രം

കാളാംഭോദോജ്വലാഭം കടിതടവിലസത് ചാരു പീതാംബരാഢ്യം

വന്ദേ ധന്വന്തരിം തം നിഖിലഗദവന പ്രൗഢദാവാഗ്നിലീലം

ധന്വന്തരീ മന്ത്രം

ഓം നമോ ഭഗവതേ വാസുദേവായ ധന്വന്തരേ

അമൃതകലശ ഹസ്തായ സർവാമയ വിനാശനായ

ത്രൈലോക്യനാഥായ മഹാവിഷ്ണവേ നമഃ

ധന്വന്തരീ ധ്യാനം

ഓം നമാമി ധന്വന്തരിം ആദിദേവം

സുരാസുരൈഃ വന്ദിത പാദപത്മം

ലോകേ ജരാരുഗ്ഭയ മൃത്യുനാശം

ദാതാരമീശം വിവിധൗഷധീനാം

മറ്റൊരു സ്തുതി ഇപ്രകാരമാണ്

"ധന്വന്തരീ മഹം വന്ദേ

വിഷ്ണുരൂപം ജനാർദ്ദനം

യസ്യ കാരുണ്യ ഭാവേന

രോഗമുക്താ ഭവേഞ്ജനാ"

ധന്വന്തരീ ഗായത്രി

ഓം ആദിവൈദ്യായ വിദ്മഹേ

ആരോഗ്യ അനുഗ്രഹ ധീമഹീ

തന്നോ ധന്വന്തരി പ്രചോദയാത് "

കേരളത്തിലെ ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രങ്ങൾ

കേരളത്തിൽ പലയിടത്തും ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. ഇത് അതാതു പ്രദേശത്തെ ആയുർവേദ പാരമ്പര്യവുമായി ബന്ധപെട്ടു കിടക്കുന്നു. ചില ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഉപദേവനായും ധന്വന്തരിയെ കാണാം. കൂടാതെ പല വിഷ്ണു ക്ഷേത്രങ്ങളിലും അമൃതകലശം ധരിച്ച പ്രതിഷ്ഠ കാണാം. ഇതും ധന്വന്തരീഭാവം തന്നെ. പല ക്ഷേത്രങ്ങളിലും മഹാവിഷ്ണുവിനെ അഥവാ കൃഷ്ണനെ ധന്വന്തരിയായി സങ്കൽപ്പിച്ചു പൂജകൾ നടത്താറുണ്ട്. ധന്വന്തരിയെയും ശിവനെയും ഒരുപോലെ ആരാധിക്കുന്നത് രോഗശമനത്തിനും ദീർഘായുസിനും നല്ലതാണ് എന്നാണ് ഹൈന്ദവ വിശ്വാസം. മരുന്നുകൾ കഴിക്കുമ്പോൾ അവ ധന്വന്തരിയെ പ്രാർഥിച്ചു കൊണ്ട് പ്രസാദമാക്കി സേവിച്ചാൽ വേഗത്തിൽ രോഗമുക്തി നേടും എന്നും ഭക്തർ വിശ്വസിക്കുന്നു.

ആലപ്പുഴ ജില്ലയിലെ തണ്ണീർമുക്കത്തുള്ള "മരുത്തോർവട്ടം ധന്വന്തരിക്ഷേത്രം" പ്രശസ്തമാണ്. ഇവിടത്തെ മുക്കുടി നിവേദ്യവും താൾക്കറിയും രോഗശമനത്തിന് പ്രസിദ്ധമാണ്. മരുത്തോർവട്ടത്തും വൈക്കം മഹാദേവർ ക്ഷേത്രത്തിലും ദർശനം നടത്തുന്നത് രോഗനാശത്തിനും ആയുസ്സിനും ഉത്തമം ആണെന്ന് വിശ്വാസമുണ്ട്. ഇവിടുത്തെ സന്താണാഗോപാലം കഥകളി വഴിപാട് സന്താന സൗഭാഗ്യത്തിന് ഉത്തമമാണെന്ന് വിശ്വാസമുണ്ട്. ആലപ്പുഴ ജില്ലയിലെ മറ്റൊരു പ്രധാന ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രമാണ് "മണ്ണഞ്ചേരി കണക്കൂർ ശ്രീ ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രം". സാധാരണ ധന്വന്തരിക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഇടംകയ്യിലാണ് അമൃതകുംഭം. എന്നാൽ കണക്കൂർ ശ്രീധന്വന്തരി ക്ഷേത്രത്തിലെ ധന്വന്തരിമൂർത്തിയുടെ വലംകയ്യിൽ ആണ് അമൃതകുംഭം ഇരിക്കുന്നത്. മാവേലിക്കരയിലേ പ്രായിക്കര ക്ഷേത്രത്തിലും ചതുർബാഹുവായ ധന്വന്തരീമൂർത്തിയെ ആരാധിക്കുന്നു..

തൃശ്ശൂർ ജില്ലയിലെ നെല്ലുവായ് ക്ഷേത്രം പ്രസിദ്ധമാണ്. കേരളത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രമാണ് ഇത്. ഗുരുവായൂർ ക്ഷേത്രത്തിന് അഭിമുഖമായാണ് ഇവിടുത്തെ പ്രതിഷ്ഠ എന്നാണ് സങ്കല്പം. സ്വർഗ്ഗവാതിൽ ഏകാദശിയാണ് പ്രധാന ഉത്സവം. തൃശ്ശൂർ നഗരപരിസരത്തുള്ള പെരിങ്ങാവ് ക്ഷേത്രം തൃശ്ശൂരിലെ മറ്റൊരു പ്രസിദ്ധ ക്ഷേത്രമാണ്. മനയ്ക്കലപ്പടി, ആനയ്ക്കൽ, താനിയത്തുകുന്ന് എന്നീ ക്ഷേത്രങ്ങളിലും ധന്വന്തരിയെ ആരാധിച്ചു വരുന്നു.

ആയുർവേദത്തിന്റെ ഈറ്റില്ലമായ മലപ്പുറം ജില്ലയിലെ കോട്ടക്കലുള്ള ധന്വന്തരീ ക്ഷേത്രം പ്രസിദ്ധമാണ്. മലപ്പുറത്തെ പുലാമന്തോളിലുള്ള ശ്രീ രുദ്ര ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രം ഈ പ്രദേശത്തിന്റെ ആയുർവേദ പാരമ്പര്യം വിളിച്ചോതുന്നു. അങ്ങാടിപ്പുറം ആൽക്കൽമണ്ണ ശ്രീ ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രമാണ് മറ്റൊന്ന്.

എറണാകുളം ജില്ലയിലെ പെരുമ്പാവൂരിനടുത്ത് തോട്ടുവാ എന്ന ഗ്രാമത്തിൽ സ്ഥിതി ചെയുന്ന ക്ഷേത്രമാണ് "തോട്ടുവ ശ്രീ ധന്വന്തരിക്ഷേത്രം". ആറടി ഉയരത്തിൽ കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായാണ് ഇവിടെ പ്രതിഷ്ഠ. ചതുർബാഹുവായ ഭഗവാന്റെ കൈകളിൽ ശംഖ്, ചക്രം, അട്ട, അമൃതകുംഭം എന്നിവയാണ്.എറണാകുളത്തെ പള്ളുരുത്തിയിലും ധന്വന്തരിക്ക് ക്ഷേത്രമുണ്ട്. ഗൗഡ സാരസ്വത ബ്രാഹ്മണരുടെ ക്ഷേത്രമാണിത്.

എറണാകുളം ജില്ലയിലെ കൂത്താട്ടുകുളത്തുള്ള ശ്രീധരീയം നെല്ലിക്കാട്ട് ഔഷധേശ്വരീ ക്ഷേത്രത്തിൽ ഉപദേവനായി ധന്വന്തരി കുടികൊള്ളുന്നു.

കോട്ടയത്തെ തിരുവഞ്ചൂരിനടുത്ത് പാറമ്പുഴക്കരയിലെ വൈകുണ്ഠപുരം ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രം പ്രസിദ്ധമാണ്. കോട്ടയം ജില്ലയിലെ ചങ്ങനാശ്ശേരിയിൽ "ശ്രീ വാസുദേവപുരം ധന്വന്തരീ ക്ഷേത്രം" എന്ന പേരിലും ധന്വന്തരിക്ക് ക്ഷേത്രമുണ്ട്. വൈക്കം കുലശേഖരമംഗലം തേവലക്കാട് ശ്രീ ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രം എന്ന ക്ഷേത്രവുമുണ്ട്.

കോഴിക്കോട് ജില്ലയിലെ ചേളന്നൂർ അമ്പലത്തുകുളങ്ങര പ്രദേശത്ത് കോരായി ശ്രീ ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രം പ്രസിദ്ധമാണ്. .

കണ്ണൂർ ജില്ലയിലെ ചിറക്കലിലും, പത്തനംതിട്ട ജില്ലയിലെ ഇലന്തൂരിലെ പരിയാരത്തും ധന്വന്തരിയുടെ പേരിൽ ക്ഷേത്രങ്ങളുണ്ട്.

പാലക്കാട്‌ ജില്ലയിൽ വെള്ളിനേഴി പഞ്ചായത്തിൽ അടയ്ക്കാപുത്തൂർ എന്ന പ്രദേശത്ത് ശേഖരപുരം ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രം പാലക്കാട്‌ ജില്ലയിലെ ഏക ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രമാണ്.

പരവൂർ ഭൂതക്കുളം ശ്രീ മുരാരി ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രം കൊല്ലം ജില്ലയിലെ ഏക ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രമാണ്.

തമിഴ്നാട്ടിലെ അതിർത്തിനഗരങ്ങളിൽ പ്രസിദ്ധമായ കോയമ്പത്തൂരിലെ രാമനാഥപുരത്ത് ആര്യവൈദ്യഫാർമസി അങ്കണത്തിൽ ഒരു ധന്വന്തരി ക്ഷേത്രമുണ്ട്. ഉപദേവതകളായി ഗണപതി, ശിവൻ, അയ്യപ്പൻ, സുബ്രഹ്മണ്യൻ, ഉമാമഹേശ്വരന്മാർ, ദുർഗ്ഗാദേവി, ഭദ്രകാളി, ഹനുമാൻ, നാഗദൈവങ്ങൾ തുടങ്ങി വലിയൊരു നിര തന്നെ ഇവിടെയുണ്ട്. ആര്യവൈദ്യഫാർമസി നടത്തിപ്പോരുന്ന ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ കേരളീയ രീതിയിലാണ് പൂജകൾ നടത്തിപ്പോരുന്നത്.

തമിഴ്നാട്ടിൽ തന്നെ തിരുച്ചിറപ്പള്ളിയ്ക്കടുത്തുള്ള ശ്രീരംഗം രംഗനാഥസ്വാമിക്ഷേത്രത്തിന്റെ അങ്കണത്തിൽ ധന്വന്തരീ പ്രതിഷ്ഠയുണ്ട്. ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ സ്ഥാപിച്ചതെന്നു കരുതപ്പെടുന്ന ഒരു ശിലാഫലകമുണ്ട്. അക്കാലത്തെ പ്രമുഖ ആയൂർവേദ ഭിഷഗ്വരനായ ഗരുഡവാഹനൻ ഭട്ടരാണ് ക്ഷേത്രത്തിനുള്ളിൽ ധന്വന്തരീ പ്രതിഷ്ഠ നടത്തിയതെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ഇവിടെ ധന്വന്തരിയുടെ പ്രസാദമായി ഔഷധസസ്യങ്ങളാണ് നൽകാറുള്ളത്.

പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ

• Lord Dhanvantari Archived 2007-05-07 at the Wayback Machine.
• Hindu God Dhanwantari: The promulgator of Ayurveda.
• Does Ayurveda begin with Dhanvantari, the ancient physician? By D.P. Agrawal
• Dhanvantari in the Bhagavata Purana Archived 2007-09-30 at the Wayback Machine.