പ്രതിപക്ഷ നേതാവ് (ഇന്ത്യ)

Leader of the Opposition India Vipaksh Neta
Emblem of India
പദവി വഹിക്കുന്നത് Vacant (in Lok Sabha) Ghulam Nabi Azad (in Rajya Sabha)
ഔദ്യോഗിക വസതി	New Delhi
കാലാവധി	5 years
പ്രഥമവ്യക്തി	Ram Subhag Singh
പിൻഗാമി	Mallikarjuna Kharge
വെബ്സൈറ്റ്	www.parliamentofindia.nic.in

പാർലമെന്റിന്റെ ഇരുസഭകളിലും ഔദ്യോഗിക പ്രതിപക്ഷത്തെ നയിക്കുന്ന രാഷ്ട്രീയക്കാരനാണ് പ്രതിപക്ഷ നേതാവ് .

ലോക്സഭയിലെ പ്രതിപക്ഷ നേതാക്കൾ

1969 വരെ ലോക്സഭയ്ക്ക് പ്രതിപക്ഷ നേതാവുണ്ടായിരുന്നില്ല. 1970 മുതൽ 1977 വരെയും 1980 മുതൽ 1989 വരെയും 2014 മുതലും ഈ തസ്തിക ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുകയായിരുന്നു

№	പേര്	പാർട്ടി	കാലാവധി	ലോക്സഭ
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	Official ദ്യോഗിക എതിർപ്പുകളൊന്നുമില്ല	26 ജനുവരി 1952 - 4 ഏപ്രിൽ 1957	ആദ്യം
			4 ഏപ്രിൽ 1957 - 4 മാർച്ച് 1962	രണ്ടാമത്തേത്
		Official ദ്യോഗിക എതിർപ്പുകളൊന്നുമില്ല	4 ഏപ്രിൽ 1962 - 4 മാർച്ച് 1967	മൂന്നാമത്
			4 മാർച്ച് 1967 - 12 ഡിസംബർ 1969	നാലാമത്തെ
1	രാം സുഭാഗ് സിംഗ്	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് (ഒ)	17 ഡിസംബർ 1969 - 1970 ഡിസംബർ 27
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	Official ദ്യോഗിക എതിർപ്പുകളൊന്നുമില്ല	27 ഡിസംബർ 1970 - 30 ജൂൺ 1977	അഞ്ചാമത്
2	യശ്വന്ത്റാവു ചവാൻ	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	1 ജൂലൈ 1977 - 11 ഏപ്രിൽ 1978	ആറാമത്
3	സി.എം. സ്റ്റീഫൻ		12 ഏപ്രിൽ 1978 - 9 ജൂലൈ 1979
(2)	യശ്വന്ത്റാവു ചവാൻ		10 ജൂലൈ 1979 –28 ജൂലൈ 1979
4	ജഗ്ജീവൻ റാം	ജനതാ പാർട്ടി	29 ജൂലൈ 1979 - 22 ഓഗസ്റ്റ് 1979
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	Official ദ്യോഗിക എതിർപ്പുകളൊന്നുമില്ല	22 ഓഗസ്റ്റ് 1979 - 31 ഡിസംബർ 1984	ഏഴാമത്
			31 ഡിസംബർ 1984 - 1989 ഡിസംബർ 18	എട്ടാമത്
5	രാജീവ് ഗാന്ധി	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	18 ഡിസംബർ 1989 - 23 ഡിസംബർ 1990	ഒൻപതാമത്
6	എൽ കെ അദ്വാനി	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	24 ഡിസംബർ 1990 - 13 മാർച്ച് 1991
			21 ജൂൺ 1991 - 26 ജൂലൈ 1993	പത്താം
7	അടൽ ബിഹാരി വാജ്പേയി		21 ജൂലൈ 1993 - 10 മെയ് 1996
8	പി.വി. നരസിംഹ റാവു	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	16 മെയ് 1996 - 31 മെയ് 1996	പതിനൊന്നാമത്
(7)	അടൽ ബിഹാരി വാജ്പേയി	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	1 ജൂൺ 1996 - 4 ഡിസംബർ 1997
9	ശരദ് പവാർ	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	19 മാർച്ച് 1998 - 26 ഏപ്രിൽ 1999	പന്ത്രണ്ടാമത്
10	സോണിയ ഗാന്ധി		31 ഒക്ടോബർ 1999 - 6 ഫെബ്രുവരി 2004	പതിമൂന്നാമത്
(6)	എൽ കെ അദ്വാനി	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	21 മെയ് 2004 - 18 മെയ് 2009	പതിനാലാമത്
11	സുഷമ സ്വരാജ്		21 ഡിസംബർ 2009 - 19 മെയ് 2014	പതിനഞ്ചാമത്
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	Official ദ്യോഗിക എതിർപ്പുകളൊന്നുമില്ല	20 മെയ് 2014 - 29 മെയ് 2019	പതിനാറാമത്
			30 മെയ് 2019 - നിലവിൽ	പതിനേഴാമത്

രാജ്യസഭയിലെ പ്രതിപക്ഷ നേതാക്കൾ

താഴെപ്പറയുന്ന അംഗങ്ങൾ രാജ്യസഭയിലെ പ്രതിപക്ഷ നേതാക്കളാണ്.

№	പേര്	പാർട്ടി	കാലാവധി
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	Official ദ്യോഗിക എതിർപ്പുകളൊന്നുമില്ല	ജനുവരി 1952 - ഡിസംബർ 1969
1	ശ്യാം നന്ദൻ പ്രസാദ് മിശ്ര	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് (ഒ)	ഡിസംബർ 1969 - മാർച്ച് 1971
2	എം.എസ് ഗുരുപദസ്വാമി		മാർച്ച് 1971 - ഏപ്രിൽ 1972
3	കമലപതി ത്രിപാഠി	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	30 മാർച്ച് 1977 - 15 ഫെബ്രുവരി 1978
4	ഭോല പാസ്വാൻ ശാസ്ത്രി	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് (ഒ)	24 ഫെബ്രുവരി 1978 - 23 മാർച്ച് 1978
(3)	കമലപതി ത്രിപാഠി	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	23 മാർച്ച് 1978 - 1980 ജനുവരി 8
5	എൽ കെ അദ്വാനി	ഭാരതീയ ജനസംഘം	21 ജനുവരി 1980 - 1980 ഏപ്രിൽ 7
6	പി. ശിവശങ്കർ	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	18 ഡിസംബർ 1989 - 2 ജനുവരി 1991
(2)	എം.എസ് ഗുരുപദസ്വാമി	ജനതാദൾ	28 ജൂൺ - 21 ജൂലൈ 1991
7	എസ്. ജയ്പാൽ റെഡ്ഡി		22 ജൂലൈ 1991 - 29 ജൂൺ 1992
8	സിക്കന്ദർ ബക്ത്	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	7 ജൂലൈ 1992 - 23 മെയ് 1996
9	ശങ്കരറാവു ചവാൻ	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	23 മെയ് 1996 - 1 ജൂൺ 1996
(8)	സിക്കന്ദർ ബക്ത്	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	1 ജൂൺ 1996 - 19 മാർച്ച് 1998
10	മൻ‌മോഹൻ സിംഗ്	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	21 മാർച്ച് 1998 - 21 മെയ് 2004
11	ജസ്വന്ത് സിംഗ്	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	3 ജൂൺ 2004 - 16 മെയ് 2009
12	അരുൺ ജെയ്റ്റ്‌ലി		3 ജൂൺ 2009 - 26 മെയ് 2014
13	ഗുലാം നബി ആസാദ്	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	8 ജൂൺ 2014 - നിലവിലുള്ളത്