വൈനു ബാപ്പു ഒബ്സർവേറ്ററി
| Vainu Bappu Observatory | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 93-inch telescope seen from the 40-inch telescope at Vainu Bappu Observatory.JPG The 2.1-meter telescope seen from the 1-meter telescope at Vainu Bappu Observatory | |||||||
| സ്ഥാപനം | Indian Institute of Astrophysics | ||||||
| സ്ഥലം | Kavalur, Vaniyambadi Taluk, Tirupathur district, Tamil Nadu, India | ||||||
| ഉന്നതി | 700 meters (2,297 feet) | ||||||
| നിലവിൽ വന്നത് | 1986 | ||||||
| |||||||
ഇന്ത്യൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ആസ്ട്രോഫിസിക്സിന്റെ കീഴിലുള്ള ഒരു ജ്യോതിശാസ്ത്ര നിരീക്ഷണാലയമാണ് വൈനു ബാപ്പു ഒബ്സർവേറ്ററി. ഇന്ത്യൻ സംസ്ഥാനമായ തമിഴ്നാട്ടിലെ തിരുപ്പത്തൂർ ജില്ലയിൽ വാണിയമ്പാടിക്കടുത്തുള്ള ജാവാദി മലനിരകളിലെ കാവലൂരിലാണ് ഇത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ഇത് ചെന്നൈയിൽ നിന്ന് തെക്ക്-പടിഞ്ഞാറ് ദിശയിൽ 200 കിലോമീറ്റർ മാറിയും, ബാംഗ്ലൂരിന്റെ തെക്ക്-കിഴക്ക് 175 കിലോമീറ്റർ മാറിയും സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു.
ചരിത്രം[തിരുത്തുക]
ഇന്ത്യൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ആസ്ട്രോഫിസിക്സിന്റെ കീഴിലുള്ള വൈനു ബാപ്പു ഒബ്സർവേറ്ററിയുടെ ചരിത്രം 1786-ൽ വില്യം പെട്രി മദ്രാസിലെ എഗ്‌മോറിലെ തന്റെ ഗാർഡൻ ഹൗസിൽ ഒരു സ്വകാര്യ വായന നിരീക്ഷണാലയം സ്ഥാപിച്ചപ്പോൾ മുതൽ ആരംഭിക്കുന്നു. മദ്രാസ് ഒബ്സർവേറ്ററി എന്നറിയപ്പെട്ട ഇത് പിന്നീട് കൊടൈക്കനാലിലേക്ക് മാറ്റുകയും 1899 മുതൽ കൊടൈക്കനാൽ ഒബ്സർവേറ്ററിയായി പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്തുവരുന്നു. [1]
എന്നിരുന്നാലും, കൊടൈക്കനാലിൽ നിരീക്ഷണത്തിനായി വളരെ കുറച്ച് രാത്രികൾ മാത്രമേ ലഭ്യമായിരുന്നുള്ളൂ, അതിനാൽ ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന് ശേഷം ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞർ പുതിയ സ്ഥലത്തിനായി തിരച്ചിലുകൾ ആരംഭിച്ചു.[2] 1960-ൽ കൊടൈക്കനാൽ ഒബ്സർവേറ്ററിയുടെ ഡയറക്ടറായി ചുമതലയേറ്റ എം.കെ.വൈനു ബാപ്പു, ഖഗോള വസ്തുക്കളെ നിരീക്ഷിക്കാൻ ഒപ്റ്റിക്കൽ ടെലിസ്‌കോപ്പുകൾ സ്ഥാപിക്കുന്നതിന് അനുയോജ്യമായ സ്ഥലമായി ജാവാദി മലനിരകളിലെ കവലൂർ എന്ന ചെറിയ കുഗ്രാമം കണ്ടെത്തി. ഇത് പിന്നീട് കവലൂർ ഒബ്സർവേറ്ററി എന്നറിയപ്പെട്ടു. [1]
1968-ൽ കൊടൈക്കനാൽ ഒബ്സർവേറ്ററിയുടെ മുറ്റത്ത് നിർമ്മിച്ച 38 സെ.മീ ദൂരദർശിനി ഉപയോഗിച്ചുകൊണ്ട് നിരീക്ഷണങ്ങൾ ആരംഭിച്ചു.
സ്ഥാനം[തിരുത്തുക]
ആലങ്കയത്തെ ജാവാദി മലനിരകളിലെ കവലൂരിലാണ് നിരീക്ഷണകേന്ദ്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. കവലൂർ ഒബ്സർവേറ്ററി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് തമിഴ്നാട്ടിലെ 40 ഹെക്ടർ വനഭൂമിയിലാണ്, ഉഷ്ണമേഖലാ പ്രദേശത്തിലെ ഈ പ്രദേശം വൈവിധ്യമാർന്ന പച്ചപ്പും,നിരവധി ഔഷധ സസ്യങ്ങളും ഇടയ്ക്കിടെ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന കൂടാതെ മാൻ, പാമ്പ്, തേൾ തുടങ്ങിയ ചില വന്യജീവികളും നിറഞ്ഞതാണ്. കാമ്പസിൽ പലതരം പക്ഷികളെയും കണ്ടിട്ടുണ്ട്. സമുദ്രനിരപ്പിൽ നിന്ന് 725 മീറ്റർ ഉയരത്തിലാണ് നിരീക്ഷണാലയം (രേഖാംശം 78° 49.6' E; അക്ഷാംശം 12° 34.6' N) സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. നഗര പ്രകാശത്തിൽ നിന്നും അതുപോലെ വ്യാവസായിക മേഖലകളിൽ നിന്നും ന്യായമായ അകലം പാലിക്കുന്നത് കൂടാതെ, ഭൂമിയുടെ ഭൂമധ്യരേഖയോട് ചേർന്ന് വടക്കൻ, തെക്കൻ അർദ്ധഗോളങ്ങളെ ഒരുപോലെ അനായാസം നിരീക്ഷിക്കുന്നതിന് വേണ്ടിയാണ് ഈ സ്ഥലം തിരഞ്ഞെടുത്തിരിക്കുന്നത്. കൂടാതെ, അതിന്റെ രേഖാംശ സ്ഥാനം കാരണം ഇത് ഓസ്‌ട്രേലിയയ്ക്കും ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയ്ക്കും ഇടയിലുള്ള തെക്കൻ വസ്തുക്കളെ നിരീക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരേയൊരു പ്രധാന ജ്യോതിശാസ്ത്ര സൗകര്യമാണ്. [1]
ആദ്യ ക്രമീകരണം[തിരുത്തുക]
ആദ്യത്തെ ദൂരദർശിനി ഒരു 38 സെ.മീ (15-ഇഞ്ച്) അപ്പർച്ചർ ദൂരദർശിനി ആയിരുന്നു, അതുപയോഗിച്ച് 1968-ൽ കവലൂർ ഒബ്സർവേറ്ററിയിൽ ജ്യോതിശാസ്ത്ര നിരീക്ഷണങ്ങൾ ആരംഭിച്ചു. അതിനുശേഷം സ്ഥാപിച്ച 75 സെ.മീ (30-ഇഞ്ച്) ടെലിസ്കോപ്പ് ഇന്ത്യൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ആസ്‌ട്രോഫിസിക്‌സിൻ്റെ വർക്ക്‌ഷോപ്പുകളിൽ പൂർണ്ണമായും രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌തതാണ്. 1972-ൽ കാൾ സീസ് ജെന നിർമ്മിച്ച ഒരു മീറ്റർ (40-ഇഞ്ച്) ദൂരദർശിനി കവലൂരിൽ സ്ഥാപിച്ചു.[1]
2.3 മീറ്റർ വൈനു ബാപ്പു ടെലിസ്കോപ്പ്[തിരുത്തുക]
2.3 മീറ്റർ (93 ഇഞ്ച്) അപ്പേർച്ചർ ടെലിസ്കോപ്പ് നിർമ്മിക്കാൻ വൈനു ബാപ്പു ആരംഭിച്ചു, ഇത് രാജ്യത്തിനുള്ളിൽ രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌ത് നിർമ്മിക്കുന്നത് ആയിരുന്നു. എന്നാൽ ദൂരദർശിനിയുടെ പൂർത്തീകരണത്തിന് മുൻപ്, 1982-ൽ ബാപ്പു അന്തരിച്ചു.[1] 1986 ജനുവരി 6-ന് അദ്ദേഹത്തോടുള്ള ആദരവായി വാനനിരീക്ഷണശാലയെ വൈനു ബാപ്പു ഒബ്സർവേറ്ററി എന്നും 2.3 മീറ്റർ ടെലിസ്കോപ്പിനെ വൈനു ബാപ്പു ദൂരദർശിനി എന്നും പുനർനാമകരണം ചെയ്തു. [1] നാൽപ്പത് കിലോമീറ്റർ അകലെയുള്ള 25 പൈസയുടെ നാണയം എളുപ്പത്തിൽ കാണാൻ കഴിയുന്ന തരത്തിൽ ഈ ദൂരദർശിനി ശക്തമാണ്. വിവിധതരം ഫോക്കൽ പ്ലെയിൻ ഉപകരണങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് ഈ ദൂരദർശിനി ആഴത്തിലുള്ള ആകാശ നിരീക്ഷണങ്ങൾ നടത്തുന്നു. ദൂരദർശിനിയുടെ മധ്യരേഖാഭാഗത്ത് ഘടിപ്പിച്ച ഹോഴ്സ്-ഷൂ-യോക് ഘടന താഴ്ന്ന അക്ഷാംശങ്ങൾക്ക് അനുയോജ്യമാണ്, കൂടാതെ ഇത് ഉത്തര ഖഗോള ധ്രുവത്തിന് സമീപം എളുപ്പത്തിൽ നിരീക്ഷിക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നു. ദൂരദർശിനിക്ക് 2.3 മീറ്റർ വ്യാസമുള്ള എഫ്/3.25 പാരാബോളോയിഡ് പ്രൈമറി ഉണ്ട്, പ്രൈം ഫോക്കസ് ഇമേജ് സ്കെയിൽ 27 ആർക്സെക്/മിമിയും കാസെഗ്രെയ്ൻ ഫോക്കസ് ഇമേജ് സ്കെയിൽ 6.7 ആർക്സെക്/മിമിയുമാണ്. ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള ഈ ദൂരദർശിനി, രാജ്യത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്നും ചിലപ്പോൾ ഇന്ത്യയ്ക്ക് പുറത്തുനിന്നും നിർദ്ദേശങ്ങൾ ആകർഷിക്കുന്നു. [1]
ഉപകരണങ്ങൾ[തിരുത്തുക]
നൈനിറ്റാളിലെ ദേവസ്താലിൽ ആര്യഭട്ട റിസർച്ച് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ഒബ്സർവേഷണൽ സയൻസസ് ഒരു 3.6 മീറ്റർ ദൂരദർശിനി സ്ഥാപിക്കുന്നത് വരെ ഏഷ്യയിലെ ഏറ്റവും വലിയ ദൂരദർശിനി വൈനു ബാപ്പു ടെലിസ്‌കോപ്പായിരുന്നു. ഇതിൻ്റെ വ്യാസം 2.3 മീറ്റർ ആണ്, 1986 ലാണ് ഇത് ആദ്യമായി ഉപയോഗിച്ചത്. വൈനു ബാപ്പു ടെലിസ്‌കോപ്പിനൊപ്പം, നിരീക്ഷണാലയത്തിന് മറ്റ് രണ്ട് ദൂരദർശിനികൾ കൂടിയുണ്ട്. ഒരു സീസ് നിർമ്മിച്ച 1 മീറ്റർ ദൂരദർശിനിയും 75-സെൻ്റീമീറ്റർ കാസെഗ്രെയിൻ റിഫ്‌ളക്ടറും. ഒബ്സർവേറ്ററിയിൽ ഒരു ഫാബ്രി-പെറോട്ട് ഇൻ്റർഫെറോമീറ്ററും ഉണ്ട്..
- സാങ്കേതിക വിശദാംശങ്ങൾ
- പ്രാഥമിക കണ്ണാടി വ്യാസം: 234 സെമി
- പ്രൈം ഫോക്കസ്: 27".1/എംഎം സ്കെയിൽ ഉള്ള f/3.25
- കാസെഗ്രെയ്ൻ ഫോക്കസ്: 6".8/mm എന്ന സ്കെയിലിൽ f/13
- ഗൈഡിംഗ്: റിമോട്ട്, മാനുവൽ ഗൈഡിംഗ്
- ഉപകരണങ്ങൾ ലഭ്യമാണ്
- പ്രൈം ഫോക്കസിൽ:
- 3-എലമെന്റ് വൈൻ കറക്റ്റർ ഉള്ള ഇമേജിംഗ് ക്യാമറ
- ഉയർന്ന മിഴിവുള്ള എച്ചെൽ സ്പെക്ട്രോഗ്രാഫ്
- പ്രൈം ഫോക്കസിൽ:
- ഡിറ്റക്ടർ
- 4096×4096 പിക്സൽ ടെക് സിസിഡി, പിക്സൽ വലിപ്പം 12 മൈക്രോമീറ്റർ
- കാസെഗ്രെയ്ൻ ഫോക്കസിൽ:
- മീഡിയം റെസല്യൂഷൻ സ്പെക്ട്രോപോളാരിമീറ്റർ
- മീഡിയം റെസല്യൂഷൻ ഒപ്‌റ്റോമെട്രിക്‌സ് റിസർച്ച് സ്പെക്ട്രോഗ്രാഫ് (OMRS)
- ഡിറ്റക്ടർ
- 1024×1024 പിക്സൽ ടെക് സിസിഡി, പിക്സൽ വലിപ്പം 24 മൈക്രോമീറ്റർ
കണ്ടെത്തലുകൾ[തിരുത്തുക]
1 മീറ്റർ ദൂരദർശിനി സൗരയൂഥത്തിലെ രണ്ട് അതുല്യ കണ്ടെത്തലുകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. 1972-ൽ, ഇതുപയോഗിച്ച് വ്യാഴത്തിന്റെ [3] ഉപഗ്രഹമായ ഗാനിമീഡിന് ചുറ്റുമുള്ള അന്തരീക്ഷം കണ്ടെത്തി, 1977-ൽ യുറാനസ് ഗ്രഹത്തിന് ചുറ്റും വളയങ്ങൾ കണ്ടെത്തിയതായി സ്ഥിരീകരിച്ച നിരീക്ഷണങ്ങളിൽ പങ്കെടുത്തു.[4][5][6] 1984-ൽ ശനി ഗ്രഹത്തിന് ചുറ്റും നേർത്ത പുറം വളയം കണ്ടെത്തിയതായി റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തു.[7]
1988 ഫെബ്രുവരി 17 ന്, 45 സെൻ്റീമീറ്റർ ഷ്മിറ്റ് ദൂരദർശിനി ഉപയോഗിച്ച് ഒരു പുതിയ കുള്ളൻ ഗ്രഹം കണ്ടെത്തി. ഇന്ത്യൻ ഗണിതശാസ്ത്ര പ്രതിഭയായ ശ്രീനിവാസ രാമാനുജൻ്റെ പേരിൽ ഇതിന് 4130 രാമാനുജൻ എന്ന് ആണ് പേരിട്ടിരിക്കുന്നത്. ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇന്ത്യയിൽ നിന്ന് ഇത്തരമൊരു കണ്ടെത്തൽ ഇതാദ്യമാണ്.[8]
ശാസ്ത്രീയ പ്രവർത്തനങ്ങൾ[തിരുത്തുക]
നിരവധി ഫോക്കൽ പ്ലെയിൻ ഇൻസ്ട്രുമെൻ്റേഷൻ സൗകര്യങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് വൈനു ബാപ്പു ഒബ്സർവേറ്ററിയിലെ ഒപ്റ്റിക്കൽ ടെലിസ്കോപ്പുകളുടെ സഹായത്തോടെ നിരവധി മുൻനിര ഗവേഷണങ്ങൾ നടക്കുന്നു. നക്ഷത്രങ്ങൾ, നക്ഷത്രസമൂഹങ്ങൾ, നോവകൾ, സൂപ്പർനോവകൾ, ബ്ലാസറുകൾ, ഗാലക്‌സികൾ, ഗാമാ -റേ ബേസ്റ്റ് ഫീൽഡുകളുടെ ഒപ്റ്റിക്കൽ ഇമേജിംഗ്, നക്ഷത്ര ജനസംഖ്യ, സൗരയൂഥത്തിലെ വസ്തുക്കൾ എന്നിവയും മറ്റു പലതിൻ്റെയും നിരീക്ഷണങ്ങൾ ഇവിടെ നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന പ്രോഗ്രാമുകളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.
ഒബ്സർവേറ്ററിയിലെ ദൂരദർശിനികൾ തുടക്കത്തിൽ താരതമ്യേന മിതമായ ഫോക്കൽ പ്ലെയിൻ ഉപകരണങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് ആരംഭിക്കുകയും പിന്നീട് കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായവയിലേക്ക് മാറുകയും ചെയ്തു. ഫാസ്റ്റ് ഫോട്ടോഗ്രാഫിക്കുള്ള ക്യാമറകൾ, ഫോട്ടോഇലക്‌ട്രിക് ഫോട്ടോമീറ്ററുകൾ, സിംഗിൾ-ചാനൽ ഫോട്ടോഇലക്‌ട്രിക് സ്പെക്‌ട്രം സ്‌കാനർ, മീഡിയം റെസല്യൂഷൻ സ്പെക്ട്രോഗ്രാഫ്, ക്വാർട്‌സ്-പ്രിസം കാലിബ്രേഷൻ സ്പെക്ട്രോഗ്രാഫ്, ഇൻഫ്രാറെഡ് ഫോട്ടോമീറ്റർ, ഇമേജ് ട്യൂബ് സ്പെക്ട്രോഗ്രാഫ്, യൂണിവേഴ്‌സൽ അസ്‌ട്രോണമിക്കൽ ഗ്രേറ്റിംഗ് സ്പെക്ട്രോഗ്രാഫ് (UAGS), ഹൈ റെസല്യൂഷൻ എച്ചെൽ സ്പെക്ട്രോഗ്രാഫും ഒരു പോളാരിമീറ്ററും ഇവിടെയുണ്ട്. ആദ്യകാലങ്ങളിൽ ഫോട്ടോഗ്രാഫിക് പ്ലേറ്റുകളായിരുന്നു പ്രധാന ഡിറ്റക്ടറുകൾ. നിലവിൽ ഫോട്ടോഗ്രാഫിക് പ്ലേറ്റുകൾക്ക് പകരം ചാർജ്-കപ്പിൾഡ് ഡിവൈസുകൾ (സിസിഡി) വന്നിട്ടുണ്ട്. ചില മൈക്രോ-പ്രോസസർ നിയന്ത്രിത ഫോട്ടോൺ കൗണ്ടിംഗ് സിസ്റ്റങ്ങൾ രൂപകൽപ്പന ചെയ്യുകയും നിർമ്മിക്കുകയും ചെയ്തു, അവ വിവിധ നിരീക്ഷണ പദ്ധതികളിൽ ഉപയോഗിച്ചു. ഒരു ഫൈബർ ലിങ്ക്ഡ് എച്ചെൽ സ്പെക്ട്രോഗ്രാഫ് നിർമ്മാണത്തിലാണ്.
നിരീക്ഷണാലയത്തിൻ്റെ സുഗമമായ പ്രവർത്തനത്തിന് ഒബ്സർവേറ്ററി കാമ്പസിൽ ടെലിസ്കോപ്പ് മിററുകൾ പൂശാനുള്ള അലുമിനൈസിംഗ് പ്ലാൻ്റുകൾ, മെക്കാനിക്കൽ, ഇലക്ട്രിക്കൽ വർക്ക്‌ഷോപ്പുകൾ, ഇലക്‌ട്രോണിക്‌സ് ലാബുകൾ, ലിക്വിഡ് നൈട്രജൻ പ്ലാൻ്റ് എന്നിവ ലഭ്യമാണ്. ഐആർഎഎഫ്, എസ്റ്റിഎസ്ഡിഎഎസ്, ഡാവോഫോട്ട് തുടങ്ങിയ പ്രത്യേക ഡാറ്റാ റിഡക്ഷൻ പാക്കേജുകൾക്കൊപ്പം സിസിഡി ഡാറ്റ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിനായി എസ്യുഎൻ വർക്ക്സ്റ്റേഷനുകൾ പോലെയുള്ള ഉയർന്ന സാങ്കേതിക സൗകര്യങ്ങൾ ടെലിസ്കോപ്പുകളിൽ ലഭ്യമാണ്. എല്ലാ ഉപയോക്താക്കൾക്കും വിസാറ്റ് സാറ്റലൈറ്റ് കണക്ഷൻ വഴിയുള്ള ഇ-മെയിൽ പോലെയുള്ള ആശയവിനിമയ സൗകര്യങ്ങൾ ദൂരദർശിനികൾക്കായി ലഭ്യമാണ്.
ലാർജ് മഗല്ലനിക് ക്ലൗഡിലെ (LMC) നക്ഷത്രങ്ങളെ സർവേ ചെയ്യാൻ അൾട്രാഫ്ലോ ഡിസ്പർഷൻ സ്പെക്ട്രോസ്കോപ്പിയുടെ ഒരു പ്രോഗ്രാം വിജയകരമായി ഉപയോഗിച്ചു. ഇതുവരെ നിരീക്ഷിച്ച പത്ത് സൂപ്പർനോവകളിൽ, 1 മീറ്റർ 75 സെ. മീ ദൂരദർശിനികൾ ഉപയോഗിച്ച് എൽഎംസിയിലെ SN1987A സൂപ്പർനോവയെ വളരെ വിശദമായി നിരീക്ഷിച്ചു. ഇത് കാവലൂരിൻ്റെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ സ്ഥാനത്തിൻ്റെ മൂല്യം തെളിയിക്കുന്ന ഒന്നാണ്. യഥാർത്ഥത്തിൽ സൂപ്പർനോവയുടെ കണ്ടെത്തലിന് 48 മണിക്കൂറിനുള്ളിൽ തന്നെ നിരീക്ഷണം ആരംഭിച്ചു.
ഈ നിരീക്ഷണാലയത്തിൽ നടത്തിയ പരിണമിച്ച നക്ഷത്രങ്ങളുടെ നിരീക്ഷണ പഠനങ്ങൾ, പ്രത്യേകിച്ച് അവയുടെ പരിണാമ വശങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പഠനങ്ങൾ, നിരൂപക പ്രശംസയും അന്താരാഷ്ട്ര അംഗീകാരവും നേടിയിട്ടുണ്ട്. ഈ ഒബ്സർവേറ്ററിയിലെ നിരീക്ഷണ സൗകര്യങ്ങൾ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിലെയും രാജ്യത്തെ മറ്റ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകളിലെയും സർവകലാശാലകളിലെയും പണ്ഡിതന്മാർക്ക് നിരവധി പിഎച്ച്ഡി തീസിസുകൾ നൽകിയിട്ടുണ്ട്.
ഇതും കാണുക[തിരുത്തുക]
- ജ്യോതിശാസ്ത്ര നിരീക്ഷണാലയങ്ങളുടെ പട്ടിക
- നിസാമിയ നിരീക്ഷണാലയം
അവലംബം[തിരുത്തുക]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 "Vainu Bappu Observtory". Vellore District Website. Vellore District Administration, Government of Tamil Nadu. Archived from the original on 22 February 2015. Retrieved 28 August 2014.
- ↑ Rajan, Mohan Sundara (12 February 1978). "Scanning the sky from Kavalur" (PDF). The Hindu. Retrieved 28 August 2014.
- ↑ Carlson, R W (Sep 1973). "An atmosphere on Ganymede from its occultation of SAO 186800 on 7 June 1972". Science. 182 (4107): 53–55. Bibcode:1973Sci...182...53C. doi:10.1126/science.182.4107.53. PMID 17829812. Retrieved 26 August 2014.
- ↑ Bhattacharya, J C (Mar 1977). "Discovery of a New Satellite of Uranus". Bulletin of the Astronomical Society of India. 5 (1): 19. Bibcode:1977BASI....5...19B. Retrieved 26 August 2014.
- ↑ "Ringed Uranus Confirmed" (PDF). Deccan Herald. Press Trust of India. 28 April 1981. Retrieved 26 August 2014.
- ↑ Bhattacharya, J C (1980). "The rings of Uranus: story of its discovery". Aakash Journal of the Indian Astronomical Society. 1 (2): 10–15.
- ↑ Vasundhara, R (Dec 1984). "Possible Detection of a Ring System in Saturn's Magnetosphere". Nature. 312 (5995): 621–623. Bibcode:1984Natur.312..621V. doi:10.1038/312621a0. Retrieved 26 August 2014.
- ↑ Rajamohan, R (Sep 1989). "Discovery of asteroid number 4130". Current Science. 58 (18): 998. Retrieved 26 August 2014.