റേഡിയോ താരാപഥം
റേഡിയോ തരംഗങ്ങളുടെ രൂപത്തിൽ വളരെ ഉയർന്ന അളവിൽ ഊർജ്ജം പ്രസരിപ്പിക്കുന്ന, സവിശേഷമായ ഒരുതരം സജീവ താരാപഥങ്ങളാണ് റേഡിയോ താരാപഥങ്ങൾ. മറ്റ് താരാപഥങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ച് റേഡിയോ സ്പെക്ട്രത്തിൽ ഇവയ്ക്ക് പതിനായിരക്കണക്കിന് മടങ്ങ് കൂടുതൽ തിളക്കമുണ്ട്. ഈ താരാപഥങ്ങളുടെ തീവ്രമായ റേഡിയോ വികിരണത്തിന് കാരണം അവയുടെ കേന്ദ്രത്തിലുള്ള അതിസ്ഥൂല തമോദ്വാരം (Supermassive Black Hole) ആണ്. ഈ തമോദ്വാരം ചുറ്റുമുള്ള ദ്രവ്യത്തെ വലിച്ചെടുക്കുമ്പോൾ, അത് ഉയർന്ന ഊർജ്ജമുള്ള കണികകളുടെ ശക്തമായ രണ്ട് ധാരകളായി (ജെറ്റുകൾ) ധ്രുവങ്ങളിൽക്കൂടി പ്രകാശത്തിന്റെ വേഗതയിൽ പുറത്തേക്ക് പ്രവഹിപ്പിക്കുന്നു.
ഈ ജെറ്റുകൾ താരാപഥത്തിന് പുറത്തുള്ള ബഹിരാകാശത്തേക്ക് വളരെയധികം ദൂരം സഞ്ചരിച്ച്, റേഡിയോ തരംഗങ്ങൾ പുറത്തുവിടുന്ന ഭീമാകാരമായ റേഡിയോ ലോബുകൾ (Radio Lobes) സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഈ പ്രക്രിയയിലൂടെ താരാപഥത്തിന്റെ കേന്ദ്രത്തിൽ നിന്ന് ലക്ഷക്കണക്കിന് പ്രകാശവർഷം അകലെയുള്ള പ്രപഞ്ച ഭാഗങ്ങളെ വരെ റേഡിയോ താരാപഥങ്ങൾ സ്വാധീനിക്കുന്നു. ഇവയുടെ പഠനം തമോദ്വാരങ്ങളുടെ വളർച്ചയെക്കുറിച്ചും പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ വലിയ ഘടനകളെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ അവയ്ക്കുള്ള പങ്കിനെക്കുറിച്ചും നിർണായക വിവരങ്ങൾ നൽകുന്നു. സൈഗ്നസ് A (Cygnus A), സെന്റോറസ് A (Centaurus A) എന്നിവ പ്രശസ്തമായ റേഡിയോ താരാപഥങ്ങൾക്ക് ഉദാഹരണങ്ങളാണ്.