ഉള്ളടക്കത്തിലേക്ക് പോവുക

മെക്സിക്കോ

കണ്ണികൾ തിരുത്തുക
വിക്കിപീഡിയ, ഒരു സ്വതന്ത്ര വിജ്ഞാനകോശം.
(മെക്സിക്കൊ എന്ന താളിൽ നിന്നും തിരിച്ചുവിട്ടതു പ്രകാരം)
യുണൈറ്റഡ് മെക്സിക്കൻ സ്റ്റേറ്റ്സ്
Estados Unidos Mexicanos (Spanish)
Flag of മെക്സിക്കോ
Flag
Coat of arms of മെക്സിക്കോ
Coat of arms
ദേശീയ ഗാനം: 
Himno Nacional Mexicano
(English: Mexican National Anthem)
തലസ്ഥാനംമെക്സിക്കോ സിറ്റി
19°26′N 99°8′W / 19.433°N 99.133°W / 19.433; -99.133
ഔദ്യോഗിക ഭാഷകൾസ്പാനിഷ് (de facto)
None (de jure)
Co-official languages
Ethnic groups
See below
മതം
(2020)
Demonym(s)മെക്സിക്കൻ
സർക്കാർFederal presidential republic[1]
ക്ലോഡിയ ഷെയിൻബോം
ജെറാർഡോ ഫെർണാണ്ടസ് നൊറോന
സെർജിയോ ഗുട്ടിയേറസ് ലൂണ
നോർമ ലൂസിയ പിന ഹെർണാണ്ടസ്
നിയമനിർമ്മാണസഭCongress
• ഉപരിമണ്ഡലം
സെനറ്റ്
• അധോമണ്ഡലം
Chamber of Deputies
Independence 
from Spain
16 സെപ്റ്റംബർ 1810
• Declared
27 സെപ്റ്റംബർ 1821
28 ഡിസംബർ 1836
4 ഒക്ടോബർ1824
5 ഫെബ്രുവരി 1857
5 ഫെബ്രുവരി 1917
വിസ്തീർണ്ണം
• മൊത്തം
1,972,550 കി.m2 (761,610 ച മൈ) (13th)
• ജലം (%)
1.58 (as of 2015)[2]
ജനസംഖ്യ
• 2025 estimate
Neutral increase 131,946,900[3] (10th)
• 2020 census
126,014,024[4]
• Density
61/കിമീ2 (158.0/ച മൈ) (142nd)
ജിഡിപി (പിപിപി)2025 estimate
• Total
Increase $3.408 trillion[5] (12th)
• പ്രതിശീർഷ
Increase $25,557[5] (70th)
ജിഡിപി (നോമിനൽ)2025 estimate
• ആകെ
Decrease $1.818 trillion[5] (12th)
• പ്രതിശീർഷ
Decrease $13,630[5] (63rd)
Gini (2022)positive decrease 40.2[6]
medium inequality
HDI (2023)Increase 0.781[7]
high (77th)
നാണയംമെക്സിക്കൻ പെസോ (MXN)
സമയമേഖലUTC−8 to −5 (See Time in Mexico)
• വേനൽക്കാല (DST)
UTC−7 to −5 (varies)
Date formatdd/mm/yyyy
ഡ്രൈവ് ചെയ്യുന്നത്Right
ടെലിഫോൺ കോഡ്+52
ഇന്റർനെറ്റ് TLD.mx
  1. ^ Article 4 of the General Law of Linguistic Rights of the Indigenous Peoples[8][9]
  2. ^ Spanish is de facto the official language in the Mexican federal government.

വടക്കേ അമേരിക്കൻ വൻ‌കരയിലുള്ള രാജ്യമാണ് മെക്സിക്കോ (ഇംഗീഷ്: /ˈmɛksɪkoʊ/) (Spanish: Méxicoⓘ സ്പാനിഷ് ഉച്ചാരണം: [മെഹ്ഹിക്കോ]). ഇത് ഔദ്യോഗികമായി ഐക്യ മെക്സിക്കൻ നാടുകൾ[10] (Spanish: Estados Unidos Mexicanosⓘ) എന്ന പേരിലറിയപ്പെടുന്നു. ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയുടെ ജിയോസ്കീം ഇതിനെ മധ്യ അമേരിക്കയുടെ ഭാഗമായാണ് കണക്കാക്കുന്നത്. മെക്സിക്കോയുടെ തലസ്ഥാനമായ മെക്സിക്കോ സിറ്റി ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ജനസംഖ്യയുള്ള മെട്രോപൊളിറ്റൻ പ്രദേശങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്. ലാറ്റിൻ അമേരിക്കയിലെ ഏറ്റവും വടക്കേയറ്റത്തുള്ള രാജ്യമായ ഇതിന്റെ അതിരുകൾ വടക്കുവശത്ത് അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളും, തെക്കുകിഴക്ക് ബെലീസ്, ഗ്വാട്ടിമാല എന്നിവയുമാണ്.[11][12].അതേസമയം പടിഞ്ഞാറ് വശത്ത് ശാന്ത സമുദ്രവുമായും തെക്കുകിഴക്ക് കരീബിയൻ കടലുമായും കിഴക്കുവശത്ത് മെക്സിക്കോ ഉൾക്കടലുമായും ഇതിന് സമുദ്രാതിർത്തികളുണ്ട്. മെക്സിക്കോ 1,972,550 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ (761,610 ചതുരശ്ര മൈൽ) വിസ്തൃതിയുള്ളതും കരവിസ്തൃതിയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ലോകത്തിലെ പതിമൂന്നാമത്തെ വലിയ രാജ്യവുമാണ്. 130 ദശലക്ഷത്തിലധികം ജനസംഖ്യയുള്ള മെക്സിക്കോ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ജനസംഖ്യയുള്ള പത്താമത്തെ രാജ്യമാണ്, കൂടാതെ ലോകത്തേറ്റവും കൂടുതൽ പേർ സ്പാനിഷ് ഭാഷ ഉപയോഗിക്കുന്നത് മെക്സിക്കോയിലാണ്. മെക്സിക്കോയുടെ ദേശീയ പുഷ്പം ഡാലിയ ആണ്.

മെക്സിക്കോയിൽ മനുഷ്യ സാന്നിധ്യം കുറഞ്ഞത് ബിസി 8,000 മുതലുള്ളതാണ്. നാഗരികതയുടെ കളിത്തൊട്ടിലായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന മെസോഅമേരിക്ക, ഓൾമെക്കുകൾ, മായൻമാർ, സപോട്ടെക്കുകൾ, ടിയോട്ടിഹുവാക്കൻ നാഗരികത, പുരെപെച്ച എന്നിവയുൾപ്പെടെ നിരവധി വികസിത സമൂഹങ്ങളുടെ ആസ്ഥാനമായിരുന്നു.

1521-ൽ ആസ്ടെക് സാമ്രാജ്യത്തെ പരാജയപ്പെടുത്തിയ സ്പെയിൻ ഈ പ്രദേശം പിടിച്ചടക്കി കോളനിവൽക്കരിച്ചു. ഇപ്പോൾ മെക്സിക്കോ സിറ്റിയായി അറിയപ്പെടുന്ന ടെനോച്ചിറ്റ്ലാൻ തലസ്ഥാനമായി ന്യൂ സ്പെയിൻ എന്ന കോളനി അവർ ഇവിടെ സ്ഥാപിച്ചു. ന്യൂ സ്പെയിനിലെ വൈസ്രോയി ആണ് ഇവിടം ഭരിച്ചത്. പിന്നീട് 1821-ലാണ് കോളനികൾ സ്വാതന്ത്ര്യം നേടിയത്.

ഈ പ്രദേശത്തിന്റെ കണ്ടെത്തലോടെ ന്യൂ സ്പെയിൻ സമുദ്രാന്തര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയുടെ ഒരു പ്രധാന കേന്ദ്രമായി മാറുകയും, വെള്ളി ഖനനവും യൂറോപ്പിനും ഏഷ്യയ്ക്കും ഇടയിലുള്ള ഒരു കേന്ദ്രമെന്ന നിലയിലുള്ള അതിന്റെ സ്ഥാനവും കോളനിയുടെ വളർച്ചയ്ക്ക് ഊർജ്ജം പകരുകയും ചെയ്തു. ഇത് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ബഹുവംശീയ ജനസംഖ്യകളിലൊന്നിന് ആവിർഭാവം നൽകി. പെനിൻസുലർ യുദ്ധം 1810–1821 ലെ മെക്സിക്കൻ സ്വാതന്ത്ര്യയുദ്ധത്തിലേക്ക് നയിച്ചതോടെ പെനിൻസുലർ ഭരണം അവസാനിപ്പിക്കുകയും ഒന്നാം മെക്സിക്കൻ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ രൂപീകരണത്തിലേക്ക് നയിക്കുകയും ചെയ്തു. ഹ്രസ്വകാലത്തേക്ക് മാത്രം നിലനിന്ന ഒന്നാം മെക്സിക്കൻ റിപ്പബ്ലിക്ക് പെട്ടെന്നുതന്നെ തകർന്നു. 1848-ലെ അമേരിക്കൻ അധിനിവേശത്തിൽ മെക്സിക്കോയുടെ പകുതിയോളം പ്രദേശങ്ങൾ അവർക്ക് നഷ്ടപ്പെട്ടു. 1857-ലെ ഭരണഘടനയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ള ലിബറൽ പരിഷ്കാരങ്ങൾ ആഭ്യന്തരയുദ്ധത്തിലേക്കും തുടർന്ന് ഫ്രഞ്ച് ഇടപെടലിലേക്കും നയിച്ചു, ഇത് ഓസ്ട്രിയയിലെ ചക്രവർത്തി മാക്സിമിലിയൻ ഒന്നാമന്റെ കീഴിൽ രണ്ടാം മെക്സിക്കൻ സാമ്രാജ്യം സ്ഥാപിക്കുന്നതിൽ കലാശിച്ചു. എന്നാൽ ബെനിറ്റോ ജുവാരസിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള റിപ്പബ്ലിക്കൻ സൈന്യം അദ്ദേഹത്തെ അട്ടിമറിച്ചു. പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിൽ ഈ പ്രദേശം പോർഫിരിയോ ഡയസിന്റെ ദീർഘകാല സ്വേച്ഛാധിപത്യം കാണുകയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആധുനികവൽക്കരണ നയങ്ങൾ കടുത്ത സാമൂഹിക അസ്വസ്ഥതകൾക്ക് കാരണമായിത്തീരുകയും ചെയ്തു. 1910–1920 ലെ മെക്സിക്കൻ വിപ്ലവം ഡയസിനെ അട്ടിമറിക്കുന്നതിനും 1917 ലെ ഭരണഘടന അംഗീകരിക്കുന്നതിനും കാരണമായി. 1940-1970 കാലഘട്ടത്തിൽ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് തട്ടിപ്പ്, രാഷ്ട്രീയ അടിച്ചമർത്തൽ, സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധികൾ എന്നിവയ്ക്കിടയിലും മെക്സിക്കോ ദ്രുതഗതിയിലുള്ള വ്യവസായവൽക്കരണവും സാമ്പത്തിക വളർച്ചയും അനുഭവിച്ചു. 1968-ലെ ത്ലാറ്റെലോൽകോ കൂട്ടക്കൊലയും 1994-ലെ സപാറ്റിസ്റ്റ കലാപവും ഇവിടെയുണ്ടായ അശാന്തിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. 1994-ൽ നോർത്ത് അമേരിക്കൻ ഫ്രീ ട്രേഡ് എഗ്രിമെന്റ് (NAFTA) ഒപ്പുവച്ചതോടെ, ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിൽ നവലിബറലിസത്തിലേക്കുള്ള ഒരു മാറ്റം ദർശിച്ചു.

ഒരു ഫെഡറൽ റിപ്പബ്ലിക്കായ മെക്സിക്കോയിൽ പ്രസിഡൻഷ്യൽ രീതിയിലുള്ള ഭരണ സംവിധാനമാണുള്ളത്. ഈ ജനാധിപത്യ ചട്ടക്കൂട് അധികാരങ്ങളെ എക്സിക്യൂട്ടീവ്, ലെജിസ്ലേറ്റീവ്, ജുഡീഷ്യൽ എന്നിങ്ങനെ മൂന്ന് ശാഖകളായി വിഭജിക്കുന്നു. ജനസംഖ്യയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ചേംബർ ഓഫ് ഡെപ്യൂട്ടീസും ഓരോ സംസ്ഥാനത്തിനും തുല്യ പ്രാതിനിധ്യം നൽകുന്ന സെനറ്റും ഉൾപ്പെടുന്ന ദ്വിസഭാ കോൺഗ്രസ് ചേർന്നതാണ് ഫെഡറൽ നിയമനിർമ്മാണ സഭ. ഭരണഘടനയനുസരിച്ച് ഫെഡറൽ യൂണിയൻ, സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ, മുനിസിപ്പൽ സർക്കാർ എന്നിങ്ങനെ മൂന്ന് തലത്തിലുള്ള സർക്കാർ സ്ഥാപനങ്ങളാണ് ഇവിടയുള്ളത്. മെക്സിക്കോയുടെ ഫെഡറൽ ഘടന അതിന്റെ 32 സംസ്ഥാനങ്ങൾക്കും സ്വയംഭരണം നൽകുന്നതൊടൊപ്പം, അതിന്റെ രാഷ്ട്രീയ വ്യവസ്ഥ തദ്ദേശീയ പാരമ്പര്യങ്ങളാലും യൂറോപ്യൻ ജ്ഞാനോദയ ആശയങ്ങളാലും ആഴത്തിൽ സ്വാധീനിക്കപ്പെടുന്നതുമാണ്.

പുതുതായി വ്യാവസായികവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടതും വികസ്വരവുമായ[13] ഒരു രാജ്യമായ മെക്സിക്കോ ജിഡിപിയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ലോകത്തിലെ പതിനഞ്ചാമത്തെ വലിയ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയും പിപിപിയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ പതിമൂന്നാമത്തെ വലിയ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയുമുള്ള രാജ്യമാണ്. ഇത് യുനെസ്കോയുടെ ലോക പൈതൃക സൈറ്റുകളുടെ എണ്ണത്തിൽ അമേരിക്കകളിൽ ഒന്നാം സ്ഥാനത്തും ലോകത്ത് ഏഴാം സ്ഥാനത്തുമാണ്.[14] ലോകത്തിലെ 17 മെഗാഡൈവേഴ്‌സ് രാജ്യങ്ങളിൽ ഒന്നായ ഇത്, പ്രകൃതിദത്ത ജൈവവൈവിധ്യത്തിൽ അഞ്ചാം സ്ഥാനത്താണ്.[15] ഒരു പ്രധാന വിനോദസഞ്ചാര കേന്ദ്രംകൂടിയായി ഇവിടം 2022 ലെ കണക്കനുസരിച്ച്, ലോകത്ത് ഏറ്റവുമധികം ആളുകൾ സന്ദർശിക്കുന്ന ആറാമത്തെ രാജ്യമാണ്. 42.2 ദശലക്ഷം അന്താരാഷ്ട്ര സഞ്ചാരികളാണ് ഈ കാലയളവിൽ ഇവിടം സന്ദർശിച്ചത്[16]. മെക്സിക്കോയുടെ വലിയ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയും ജനസംഖ്യയും, ആഗോള സാംസ്കാരിക സ്വാധീനവും, സ്ഥിരമായ ജനാധിപത്യവൽക്കരണവും അതിനെ ഒരു പ്രാദേശിക, മധ്യശക്തിയാക്കി[17][18][19] മാറ്റുന്നതൊടൊപ്പം ഉയർന്നുവരുന്ന ഒരു ശക്തിയായി ലോകം അതിനെ കൂടുതലായി തിരിച്ചറിയുന്നു.[20][21][22][23] ലാറ്റിനമേരിക്കയിലെ മിക്ക പ്രദേശങ്ങളേയും പോലെ, ദാരിദ്ര്യം, വ്യവസ്ഥാപിത അഴിമതി, കുറ്റകൃത്യങ്ങൾ എന്നിവ ഇപ്പോഴും ഇവിടെ വ്യാപകമാണ്.[24] 2006 മുതൽ, മയക്കുമരുന്ന് കടത്ത് സംഘങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള തുടർച്ചയായ സംഘർഷങ്ങൾ മൂലം ഏകദേശം 127,000 മരണങ്ങൾ ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്.[25][26][27] മെക്സിക്കോ ഐക്യരാഷ്ട്രസഭ, ജി20, OECD, WTO, APEC ഫോറം, OAS, CELAC, OEI എന്നിവയിലെ അംഗമാണ്.

അവലംബം

[തിരുത്തുക]
  1. ↑ "Political Constitution of the United Mexican States, title 2, article 40" (PDF). MX Q: SCJN. Archived from the original (PDF) on 11 May 2011. Retrieved 14 August 2010.
  2. ↑ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Archived from the original on 24 March 2021. Retrieved 11 October 2020.
  3. ↑ https://population.un.org/dataportal/data/indicators/49/locations/484/start/2024/end/2025/table/pivotbylocation?df=d1d742f5-45d8-4063-835d-0b735063916c
  4. ↑ https://en.www.inegi.org.mx/programas/ccpv/2020/
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 "World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Mexico)". www.imf.org. International Monetary Fund. 22 October 2024. Retrieved 22 October 2024.
  6. ↑ "El Inegi da a conocer los resultados de la Encuesta Nacional de Ingresos y Gastos de los Hogares (ENIGH) 2022" (PDF). July 26, 2023. p. 15. Retrieved September 20, 2024.
  7. ↑ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (in ഇംഗ്ലീഷ്). United Nations Development Programme. 13 March 2024. Archived (PDF) from the original on 13 March 2024. Retrieved 13 March 2024.
  8. ↑ INALI (13 March 2003). "General Law of Linguistic Rights of the Indigenous Peoples" (PDF). Archived (PDF) from the original on 3 August 2016. Retrieved 7 November 2010.
  9. ↑ "Catálogo de las lenguas indígenas nacionales: Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas". Inali.gob.mx. Archived from the original on 8 July 2014. Retrieved 18 July 2014.
  10. ↑ The alternative translation Mexican United States is occasionally used. The Federal Constitution of the Mexican United States.
  11. ↑ Merriam-Webster's Geographical Dictionary, 3rd ed. Springfield, MA: Merriam-Webster, Inc.; p. 733
  12. ↑ "Mexico". The Columbia Encyclopedia, 6th ed. 2001–6. New York: Columbia University Press.
  13. ↑ Paweł Bożyk (2006). "Newly Industrialized Countries". Globalization and the Transformation of Foreign Economic Policy. Ashgate Publishing. p. 164. ISBN 978-0-7546-4638-9. Archived from the original on 4 November 2023. Retrieved 23 July 2018.
  14. ↑ [1] Archived 4 ഫെബ്രുവരി 2024 at the Wayback Machine UNESCO World Heritage sites, accessed 9 May 2022
  15. ↑ "What is a mega-diverse country?". Mexican biodiversity. Archived from the original on 7 September 2019. Retrieved 13 July 2019.
  16. ↑ "México ocupa el sexto lugar en turismo a nivel mundial". www.expansion.mx. CNN Expansión. 28 August 2018. Archived from the original on 23 December 2019. Retrieved 8 January 2019.
  17. ↑ James Scott; Matthias vom Hau; David Hulme. "Beyond the BICs: Strategies of influence". The University of Manchester. Archived from the original on 25 May 2017. Retrieved 11 April 2012.
  18. ↑ Nolte, Detlef (October 2010). "How to compare regional powers: analytical concepts and research topics". Review of International Studies. 36 (4): 881–901. doi:10.1017/S026021051000135X. ISSN 0260-2105. JSTOR 40961959. S2CID 13809794. ProQuest 873500719. Archived from the original on 2 March 2021. Retrieved 17 November 2020.
  19. ↑ "Oxford Analytica". Archived from the original on 24 April 2007. Retrieved 17 July 2013.
  20. ↑ "G8: Despite Differences, Mexico Comfortable as Emerging Power". ipsnews.net. 5 June 2007. Archived from the original on 16 August 2008. Retrieved 30 May 2010.
  21. ↑ Mauro F. Guillén (2003). "Multinationals, Ideology, and Organized Labor". The Limits of Convergence. Princeton University Press. p. 126 (table 5.1). ISBN 978-0-691-11633-4. Archived from the original on 21 February 2024. Retrieved 23 July 2018.
  22. ↑ David Waugh (2000). "Manufacturing industries (chapter 19), World development (chapter 22)". Geography, An Integrated Approach (3rd ed.). Nelson Thornes. pp. 563, 576–579, 633, and 640. ISBN 978-0-17-444706-1. Archived from the original on 4 February 2024. Retrieved 23 July 2018.
  23. ↑ N. Gregory Mankiw (2007). Principles of Economics (4th ed.). Mason, Ohio: Thomson/South-Western. ISBN 978-0-324-22472-6. Archived from the original on 4 February 2024. Retrieved 23 July 2018.
  24. ↑ "Global Peace Index 2019: Measuring Peace in a Complex World" (PDF). Vision of Humanity. Sydney: Institute for Economics & Peace. June 2019. Archived from the original (PDF) on 27 August 2019. Retrieved 4 June 2020.
  25. ↑ "UCDP - Uppsala Conflict Data Program 2023". ucdp.uu.se. 2024-05-31. Archived from the original on 2024-05-31. Retrieved 2024-06-18.
  26. ↑ "Mexico". ucdp.uu.se. UCDP – Uppsala Conflict Data Program. Archived from the original on 27 March 2022. Retrieved 2021-06-16.
  27. ↑ "Opinión: Una guerra inventada y 350,000 muertos en México". Washington Post. 14 June 2021. Archived from the original on 9 May 2022. Retrieved 15 December 2023.

പുറം കണ്ണികൾ

[തിരുത്തുക]

ഭൂമിശാസ്ത്രവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഈ ലേഖനം അപൂർണ്ണമാണ്‌. ഇതു വികസിപ്പിക്കുവാൻ സഹായിക്കുക.  

"https://ml.wikipedia.org/w/index.php?title=മെക്സിക്കോ&oldid=4558439" എന്ന താളിൽനിന്ന് ശേഖരിച്ചത്