ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്
ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് | |
|---|---|
| ലീഡർ | സോണിയ ഗാന്ധി |
| ലോക്സഭാ പാർട്ടിനേതാവ് | അധിർ രഞ്‌ജൻ ചൗധരി |
| രാജ്യസഭാ പാർട്ടിനേതാവ് | ഗുലാം നബി ആസാദ് |
| രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടത് | 28 ഡിസംബർ 1885 |
| തലസ്ഥാനം | 24, അക്ബർ റോഡ്, ന്യൂ ഡെൽഹി 110001 |
| പത്രം | കോൺഗ്രസ് സന്ദേശ് |
| വിദ്യാർത്ഥി പ്രസ്താനം | നാഷണൽ സ്റ്റുഡന്റ്സ് യൂണിയൻ ഓഫ് ഇന്ത്യ |
| യുവജന വിഭാഗം | ഇന്ത്യൻ യൂത്ത് കോൺഗ്രസ്സ് |
| വനിതാവിഭാഗം | ഓൾ ഇന്ത്യ മഹിളാ കോൺഗ്രസ്സ് |
| തൊഴിൽ വിഭാഗം | ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ ട്രേഡ് യൂണിയൻ കോൺഗ്രസ് |
| Ideology | ജനാധിപത്യം ഡെമോക്രാറ്റിക് സോഷ്യലിസം സാമൂഹികക്ഷേമം ലിബറലിസം ഗാന്ധിയന് ചിന്തകൾ മതേതരത്വം ഇന്ത്യൻ ദേശീയത |
| സഖ്യം | യു.പി.എ |
| This article is part of a series about Indian National Congress |
||
|---|---|---|
ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് (ഐൻസി കോൺഗ്രസ്), ഇന്ത്യയിലെ രണ്ട് പ്രമുഖ രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടികളിൽ ഒന്നാണ്. ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും പഴയതും വലിയതുമായ ജനാധിപത്യ രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടികളിൽ ഒന്നാണ് [1] [2].1885 ൽ ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണകാലത്ത് അലൻ ഒക്ടാവില്ലൻ ഹ്യൂം , ദാദാഭായി നവറോജി, ഡിൻഷൗ എദുൽജി വച്ച എന്നിവർ ചേർന്നാണ് ഇത് രൂപീകരിച്ചത്. പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിലും ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റ മധ്യത്തിലും ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യസമരം ത്തിലും കേന്ദ്ര ബിന്ദുവായിരുന്ന കോൺഗ്രസ് 1.5 കോടി സജീവ അംഗങ്ങളും 7 കോടി സമര സേനാനികളുമായി അന്നത്തെ ഇന്ത്യയിലെ ബ്രിട്ടീഷ് കോളനി ഭരണത്തിനെതിരെ സമരം നയിച്ചു.
1947ലെ സ്വതന്ത്ര്യാലബ്ദിക്കു ശേഷം കോൺഗ്രസ് ഇന്ത്യയിലെ അനിഷേധ്യ രാഷ്ട്രീയ ശക്തിയായി മാറി. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനു ശേഷം നടന്ന 15 ലോകസഭാ തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ ആറു തവണയും വ്യക്തമായ ഭൂരിപക്ഷം നേടി അധികാരത്തിലെത്തിയ കോൺഗ്രസ് നാലു തവണ മുന്നണി സംവിധാനത്തോടെയും ഭരണത്തിലെത്തിയിട്ടുണ്ട്. ജവഹർലാൽ നെഹ്രു മുതൽ മൻമോഹൻ സിംഗ് വരെ ഏഴു കോൺഗ്രസ് പ്രധാനമന്ത്രിമാർ രാജ്യം ഭരിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ചരിത്രം[തിരുത്തുക]
ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്സിന്റെ ചരിത്രം (INC) രണ്ട് വ്യത്യസ്ത കാലഘട്ടങ്ങളായിട്ടുള്ളതാണ്:
- സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന് മുൻപുള്ള കാലഘട്ടം, ഈ സമയത്ത് സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിനു നേതൃത്വം നൽകിയ സംഘടനയായിരുന്നു ഇത്.
- സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തര കാലഘട്ടത്തിൽ, ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രീയത്തിൽ ഇന് ഒരു പ്രമുഖ രാഷ്ട്രീയ കക്ഷിയായി മാറി.
സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനു മുമ്പ്[തിരുത്തുക]
സ്ഥാപിതം[തിരുത്തുക]
വിരമിച്ച ബ്രിട്ടീഷ് ഉദ്യോഗസ്ഥനായ അലൻ ഒക്ടേവിയൻ ഹ്യൂം മുൻകയ്യെടുത്താണ് ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് സ്ഥാപിച്ചത്. ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യയുടെ ഭരണതലത്തിൽ അഭ്യസ്തവിദ്യരായ ഇന്ത്യക്കാർക്ക് കൂടുതൽ പങ്കാളിത്തം ഉറപ്പാക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെയാണ് 1885-ൽ ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് രൂപംകൊണ്ടത്. ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തോട് തുടക്കത്തിൽ ഈ പ്രസ്ഥാനം എതിർപ്പു പ്രകടിപ്പിച്ചിരുന്നില്ല. 1884ൽ രൂപവൽകരിക്കപ്പെട്ട ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ യൂണിയൻ എന്ന സംഘടന പേരുമാറ്റിയാണു് 1885ൽ ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസായതു്. ഇന്ത്യയിലെ വൈസ്രോയ് ആയിരുന്ന ഡഫറിൻ പ്രഭുവിന്റെ അനുമതിയോടെയും പിന്തുണയോടെയും സ്കോട്ട്ലൻഡുകാരനായ ഏ.ഓ. ഹ്യൂം കോൺഗ്രസിന്റെ രൂപവത്കരണ സമ്മേളനം വിളിച്ചു ചേർത്തു.
ഡബ്ല്യു.സി. ബാനർജിയായിരുന്നു ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസിന്റെ ആദ്യത്തെ അധ്യക്ഷൻ. ആദ്യ സമ്മേളനം പുണെയിൽ വിളിച്ചുചേർക്കാനായിരുന്നു തീരുമാനമെങ്കിലും പ്ലേഗുബാധ വ്യാപകമായതിനെത്തുടർന്ന് സമ്മേളനം ബോംബെയിലേക്ക് (മുംബൈ) മാറ്റുകയായിരുന്നു. 1885 ഡിസംബർ 28 മുതൽ 31 വരെയാണ് ആദ്യ സമ്മേളനം ചേർന്നത്[3]. ആദ്യ യോഗത്തിൽ 72 പ്രതിനിധികൾ പങ്കെടുത്തു[4]. ഇന്ത്യൻ ദേശീയ വാദത്തിന്റെ പിതാവായി അറിയപ്പെടുന്ന ദാദാഭായി നവറോജി ആദ്യകാലത്തെ പ്രധാനനേതാക്കളിലൊരാളായിരുന്നു. ഏ.ഓ. ഹ്യൂം കോൺഗ്രസിന്റെ ആദ്യ സെക്രട്ടറിയുടെ ചുമതല വഹിച്ചു.
1897ൽ അമരാവതിയിൽ വെച്ച് നടന്ന കോൺഗ്രസ്സ് സമ്മേളനത്തിൽ അദ്ധ്യക്ഷസ്ഥാനം വഹിച്ച ശ്രീമാൻ ചേറ്റൂർ ശങ്കരൻ നായർ[1] ആ പദവിയിലെത്തുന്ന ആദ്യ മലയാളി എന്ന വിശേഷണത്തിന് അർഹനായി
1907 മുതൽ 1916 വരെ കോൺഗ്രസ് രണ്ടു വിഭാഗങ്ങളായി ഭിന്നിച്ചു് നിന്നു. ബാല ഗംഗാധര തിലകന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ തീവ്രവാദികളും ഗോപാലകൃഷ്ണ ഗോഖലെയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ മിതവാദികളുമായി മത്സരിച്ചു. ഇക്കാലത്തു് സംഘടനയുടെ നിയന്ത്രണം മിതവാദികൾക്കായിരുന്നു. [5]. ബാല ഗംഗാധര തിലകൻ, ബിപിൻ ചന്ദ്ര പാൽ, ലാലാ ലജ്പത് റായ് തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു തീവ്രവാദി വിഭാഗത്തെ നയിച്ചതു്.
ആദ്യകാലങ്ങൾ[തിരുത്തുക]
ജനകീയ മുന്നേറ്റമായ കോൺഗ്രസ്[തിരുത്തുക]
മഹാത്മാ ഗാന്ധി[തിരുത്തുക]
ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനു ശേഷം കോൺഗ്രസ്, മഹാത്മാ ഗാന്ധി നേതൃത്വം നൽകിയ പൊതു നിസ്സഹകരണം, അഹിംസാ മാർഗ്ഗത്തിലുള്ള സമരം, തുടങ്ങിയ ആശയങ്ങളെ സ്വീകരിച്ചു. പാർട്ടിയുടെ അധ്യക്ഷ സ്ഥാനത്തേക്ക് പലനേതാക്കളും വന്നുവെങ്കിലും ഇന്ത്യ സ്വതന്ത്രമാകുന്നതുവരെ ഗാന്ധിയായിരുന്നു കോൺഗ്രസിന്റെ അനിഷേധ്യ നേതാവ്. സോഷ്യലിസ്റ്റുകളെയും പാരമ്പര്യവാദികളെയും ഹിന്ദു-മുസ്ലീം യാഥാസ്ഥിതികരെയുമൊക്കെ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ബഹുജന പ്രസ്ഥാനമായിരുന്നു ഇക്കാലത്ത് ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്. മഹാത്മാ ഗാന്ധിക്കു മുൻപ് ബിപിൻ ചന്ദ്ര പാൽ, ലാലാ ലജ്പത് റായ്, മുഹമ്മദ് അലി ജിന്ന എന്നിവരും കോൺഗ്രസിന്റെ നേതൃനിരയിലുണ്ടായിരുന്നു.
1929ൽ ജവഹർലാൽ നെഹ്രു പ്രസിഡന്റായിരിക്കെ ലാഹോറിൽ ചേർന്ന സമ്മേളനം കോൺഗ്രസിന്റെ ചരിത്രത്തിലെ സുപ്രധാന നാഴികക്കല്ലാണ്. “പൂർണ്ണ സ്വരാജ്” (സമ്പൂർണ്ണ സ്വാതന്ത്ര്യം) ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസിന്റെ ലക്ഷ്യമായി പ്രഖ്യാപിച്ചത് ഈ സമ്മേളനത്തിലാണ്. 1930 ജനുവരി 26 പൂർണ്ണ സ്വരാജ് ദിവസമായും ആചരിച്ചു. സത്യാഗ്രഹ സമരമുറയോടെ ഗാന്ധിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ കോൺഗ്രസ് ജനകീയമായി. നെഹ്രുവിനെക്കൂടാതെ സർദാർ വല്ലഭായി പട്ടേൽ, ഡോ.രാജേന്ദ്ര പ്രസാദ്, ഖാൻ അബ്ദുൽ ഗാഫർ ഖാൻ, സി. രാജഗോപാലാചാരി, ആചാര്യ നരേന്ദ്രദേവെ, ആചാര്യ കൃപലാനി, മൗലാനാ അബ്ദുൽ കലാം ആസാദ്, ജയപ്രകാശ് നാരായൺ എന്നീ നേതാക്കന്മാരും ഗാന്ധിയോടൊപ്പമുണ്ടായിരുന്നു. ഗാന്ധിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ഇന്ത്യയുടെ എല്ലാ പ്രദേശങ്ങളിലും വേരോട്ടമുള്ള ഏക പ്രസ്ഥാനമായി കോൺഗ്രസ് വളർന്നു. ജാതിവ്യത്യാസങ്ങളും, തൊട്ടുകൂടായ്മ തുടങ്ങിയ ദുരാചാരങ്ങളും, ദാരിദ്ര്യവും, മത-വംശ വിദ്വേഷങ്ങളും വെടിഞ്ഞ് ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുവേണ്ടി പൊരുതുവാനുള്ള ഗാന്ധിജിയുടെ ആഹ്വാനവും അതിനായി ഇന്ത്യയൊട്ടാകെ അദ്ദേഹം നടത്തിയ യാത്രകളുമാണ് ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസിനെ സ്വാതന്ത്ര്യസമര പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ മുന്നണിപ്പോരാളിയാക്കിയത്.
ക്വിറ്റ് ഇന്ത്യാ സമരം[തിരുത്തുക]
ക്വിറ്റ് ഇന്ത്യാ സമരമായിരുന്നു അന്തിമസമരം. ഇന്ത്യക്കാരെ രണ്ടാം ലോക മഹായുദ്ധത്തിനു അയച്ചതിനു എതിരായും ഗാന്ധിയുടെ ഇന്ത്യയ്ക്കു ഉടനടി സ്വാതന്ത്ര്യം നൽകൂ എന്നാവശ്യപ്പെട്ടു് 1942 ആഗസ്റ്റിൽ ആരംഭിച്ച പ്രസ്ഥാനമായിരുന്നു ക്വിറ്റ് ഇന്ത്യാ പ്രസ്ഥാനം (ഭാരത് ച്ഛോടോ ആന്തോളൻ) അഥവാ ഓഗസ്റ്റ് പ്രസ്ഥാനം 1942 ഓഗസ്റ്റ് 8-നു അഖിലേന്ത്യാ കോൺഗ്രസ് കമ്മിറ്റിയുടെ (എ.ഐ.സി.സി) ബോംബെ സമ്മേളനത്തിൽ ക്വിറ്റ് ഇന്ത്യാ പ്രമേയം പാസാക്കി. ബ്രിട്ടീഷുകാർ ആവശ്യങ്ങൾ അംഗീകരിച്ചില്ലെങ്കിൽ വമ്പിച്ച നിസ്സഹകരണ പ്രസ്ഥാനം ആരംഭിക്കും എന്ന് ഈ പ്രമേയം പ്രസ്താവിച്ചു. ബോംബെയിലെ ഗവാലിയ റ്റാങ്കിൽ ഗാന്ധി ഇന്ത്യക്കാരോട് അക്രമരഹിത നിസ്സഹകരണം പിന്തുടരാൻ ആഹ്വാനം ചെയ്തു. ഒരു സ്വതന്ത്ര രാഷ്ട്രമായി പെരുമാറാനും ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ ആജ്ഞകൾ അനുസരിക്കാതിരിക്കാനും ഗാന്ധി ജനങ്ങളോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു.
ഗാന്ധിയുടെ ആഹ്വാനത്തിനു മറുപടിയായി അടുത്ത ദിവസം തന്നെ ബ്രിട്ടീഷുകാർ ഗാന്ധിയെ പൂനെയിലെ ആഗാ ഖാൻ കൊട്ടാരത്തിൽ തടവിലടച്ചു. കോൺഗ്രസിന്റെ ദേശീയ നേതൃത്വമായ കോൺഗ്രസ് പാർട്ടി പ്രവർത്തക സമിതിയെ മുഴുവൻ അഹ്മദ്നഗർ കോട്ടയിൽ തടവിലടച്ചു. കോൺഗ്രസ് പാർട്ടിയെ നിരോധിച്ചു. രാജ്യമൊട്ടാകെ വലിയ തോതിൽ പ്രതിഷേധങ്ങളും പ്രകടനങ്ങളും നടന്നു. തൊഴിലാളികൾ തൊഴിൽസ്ഥലങ്ങളിൽ നിന്നും കൂട്ടത്തോടെ ഒഴിഞ്ഞുനിന്നു. രാജ്യത്തെമ്പാടും സമരാഹ്വാനങ്ങൾ ഉണ്ടായി. രാജ്യമൊട്ടാകെ വ്യാപകമായ നശീകരണ പ്രവർത്തനങ്ങളും നടന്നു. സർക്കാർ കെട്ടിടങ്ങൾ അഗ്നിക്കിരയാക്കി, വൈദ്യുതബന്ധം വിച്ഛേദിച്ചു, ഗതാഗത, വാർത്താവിനിമയ സംവിധാനങ്ങൾ തകർത്തു. ഇന്ത്യയിലെ ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ആത്മവിശ്വാസത്തെയും മന:ശക്തിയെയും തകർത്തതും ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യൻ സൈനികരിൽ ഉണ്ടായ വിപ്ലവത്തിനും അസംതൃപ്തിയ്ക്കും ഇടയാക്കിയതും ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തെ ദുർബലമാക്കി. ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കെതിരായ പോരാട്ടത്തിൽ ആശയവ്യത്യാസങ്ങൾ മറന്ന് ഇന്ത്യയിലെ ബഹുഭൂരിപക്ഷം ജനങ്ങളും ഈ പ്രസ്ഥാനത്തിനു പിന്നിൽ അണിനിരന്നു് സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തെ വിജയത്തിലെത്തിച്ചു.
സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനു ശേഷം[തിരുത്തുക]
നെഹ്റു / ശാസ്ത്രി കാലഘട്ടം (1947-66)[തിരുത്തുക]
1947 ൽ ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുശേഷം ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് രാജ്യത്തെ പ്രധാന രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടിയായി. 1952 ൽ സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം നടന്ന ആദ്യ പൊതുതെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ പാർട്ടി ദേശീയ പാർലമെന്റിലും മിക്ക സംസ്ഥാന നിയമസഭകളിലും അധികാരത്തിലെത്തി. 1977 വരെ ജനത സഖ്യം പരാജയപ്പെടുന്നതുവരെ ദേശീയതലത്തിൽ അധികാരം നിലനിർത്തി. 1980 ൽ അധികാരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ ഇത് 1989 വരെ വീണ്ടും പരാജയപ്പെട്ടു. 1991 ൽ ഒരു സഖ്യത്തിന്റെ തലവനായും 2004 ലും 2009 ലും യുണൈറ്റഡ് പ്രോഗ്രസീവ് അലയൻസ് നയിച്ച പാർട്ടി പാർട്ടി രൂപീകരിച്ചു. ഈ കാലയളവിൽ കോൺഗ്രസ് അതിന്റെ സാമൂഹിക നയങ്ങളിൽ കേന്ദ്ര ഇടതുപക്ഷമായി തുടർന്നു, ഒരു സോഷ്യലിസ്റ്റിൽ നിന്ന് ഒരു നവലിബറൽ സാമ്പത്തിക വീക്ഷണത്തിലേക്ക് ക്രമാനുഗതമായി മാറിക്കൊണ്ടിരുന്നു. ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി (ബിജെപി), കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് പാർട്ടി ഓഫ് ഇന്ത്യ (മാർക്സിസ്റ്റ്) (സിപിഐഎം), തെലുങ്കുദേശം പാർട്ടി, തൃണമൂൽ കോൺഗ്രസ്, ആം ആദ്മി പാർട്ടി തുടങ്ങി വിവിധ പ്രാദേശിക പാർട്ടികളാണ് സംസ്ഥാന തലത്തിൽ പാർട്ടിയുടെ എതിരാളികൾ.
പാർട്ടിയുടെ വിഭജനാനന്തര പിൻഗാമിയായ പാകിസ്ഥാൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് എന്ന നിലയിലാണ് രക്ഷപ്പെട്ടത്. സംസ്ഥാനത്തെ മതന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെ അവകാശങ്ങളെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന പാർട്ടിയാണ് ഇത്. കിഴക്കൻ പാകിസ്ഥാനിലെ ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്ന പ്രവിശ്യയിൽ പാർട്ടിയുടെ പിന്തുണ ശക്തമായിരുന്നു. ബംഗ്ലാദേശ് സ്വാതന്ത്ര്യയുദ്ധത്തിനുശേഷം അത് ബംഗ്ലാദേശ് ദേശീയ കോൺഗ്രസ് എന്നറിയപ്പെട്ടു, പക്ഷേ 1975 ൽ സർക്കാർ പിരിച്ചുവിട്ടു.
1951 മുതൽ 1964 ൽ മരണം വരെ ജവഹർലാൽ നെഹ്റു പാർട്ടിയുടെ പരമോന്നത നേതാവായിരുന്നു. 1951–52, 1957, 1962 ലെ പൊതുതെരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ കോൺഗ്രസ് തകർപ്പൻ വിജയങ്ങളിൽ അധികാരം നേടി. നെഹ്റു തന്റെ ഭരണകാലത്ത് ഇറക്കുമതി പകര വ്യവസായവൽക്കരണത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള നയങ്ങൾ നടപ്പിലാക്കുകയും സർക്കാർ നിയന്ത്രണത്തിലുള്ള പൊതുമേഖലയുമായി സഹകരിച്ച് പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഒരു സമ്മിശ്ര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെ വാദിക്കുകയും ചെയ്തു. സ്വകാര്യ മേഖലയിൽ. ഇന്ത്യൻ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയുടെ വികസനത്തിനും നവീകരണത്തിനും അടിസ്ഥാനവും ഭാരമേറിയതുമായ വ്യവസായങ്ങളുടെ സ്ഥാപനം അടിസ്ഥാനമാണെന്ന് അദ്ദേഹം വിശ്വസിച്ചു. പ്രധാനമായും പൊതുമേഖലാ വ്യവസായങ്ങളായ ഉരുക്ക്, ഇരുമ്പ്, കൽക്കരി, വൈദ്യുതി എന്നിവയിലേക്ക് നിക്ഷേപം നടത്താൻ നെഹ്റു സർക്കാർ നിർദ്ദേശിച്ചു - സബ്‌സിഡികളും സംരക്ഷണ നയങ്ങളും ഉപയോഗിച്ച് അവരുടെ വികസനം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നു. മതേതരത്വം, ഭരണകൂടം നയിക്കുന്ന വ്യവസായവൽക്കരണത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള സോഷ്യലിസ്റ്റ് സാമ്പത്തിക രീതികൾ, ആധുനിക കോൺഗ്രസ് പാർട്ടിയുടെ മാതൃകയായി മാറിയ വിന്യസിക്കാത്തതും ഏറ്റുമുട്ടാത്തതുമായ വിദേശനയം എന്നിവ നെഹ്റു സ്വീകരിച്ചു. ശീതയുദ്ധകാലത്ത് വിന്യസിക്കാത്ത നയത്തിന്റെ അർത്ഥം, ഇന്ത്യയുടെ വ്യാവസായിക അടിത്തറയെ കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതിന് കിഴക്കൻ, പടിഞ്ഞാറൻ ബ്ലോക്കുകളിൽ നിന്ന് നെഹ്രുവിന് സാമ്പത്തികവും സാങ്കേതികവുമായ പിന്തുണ ലഭിച്ചു.
അധികാരത്തിലിരുന്ന കാലയളവിൽ നെഹ്‌റുവിനെതിരെ നാല് കൊലപാതക ശ്രമങ്ങൾ നടന്നിട്ടുണ്ട്. 1947 ൽ വടക്ക്-പടിഞ്ഞാറൻ അതിർത്തി പ്രവിശ്യയിൽ ഒരു കാറിൽ പോകുമ്പോൾ വിഭജനത്തിനിടെയായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതത്തിലെ ആദ്യത്തെ ശ്രമം. രണ്ടാമത്തേത് 1955 ൽ മഹാരാഷ്ട്രയിൽ കത്തി ഉപയോഗിച്ച റിക്ഷാ പുള്ളർ ആയിരുന്നു. മൂന്നാമത്തെ ശ്രമം 1956 ൽ ബോംബെയിൽ നടന്നു. നാലാമത്തേത് 1961ൽ മഹാരാഷ്ട്രയിലെ റെയിൽവേ ട്രാക്കുകളിൽ ബോംബാക്രമണം പരാജയപ്പെട്ടു. ജീവന് ഭീഷണിയുണ്ടായിട്ടും നെഹ്റു അമിതമായി നിരസിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന് ചുറ്റുമുള്ള സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥർ, ഗതാഗതം തടസ്സപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ നീക്കങ്ങൾ ഇഷ്ടപ്പെടുന്നില്ല.
പാർട്ടിയുടെ ഭാവിയെക്കുറിച്ച് ചോദ്യങ്ങൾ ഉന്നയിച്ച് 1964 ൽ നെഹ്റു മരണമടഞ്ഞു. 1964 ൽ നെഹ്‌റുവിന്റെ മരണശേഷം കോൺഗ്രസ് പാർട്ടി ആഭ്യന്തര പ്രതിസന്ധി നേരിടാൻ തുടങ്ങി. പാർട്ടിയുടെ ഭാവിയെക്കുറിച്ച് കോൺഗ്രസിന്റെ ഉന്നത നേതൃത്വത്തിൽ അഭിപ്രായ വ്യത്യാസങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു, അത് പാർട്ടിക്കുള്ളിൽ ധാരാളം പ്രശ്നങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഇതിന്റെ ഫലമായി ഇന്ത്യയിൽ നിരവധി കോൺഗ്രസ് പേരുള്ള പാർട്ടികൾ രൂപീകരിച്ചു.
കെ. കാമരാജ് 1963 ൽ അഖിലേന്ത്യാ കോൺഗ്രസ് കമ്മിറ്റി പ്രസിഡന്റായി. നെഹ്രുവിന്റെ ജീവിതത്തിന്റെ അവസാന വർഷത്തിൽ. അതിനുമുമ്പ് ഒൻപത് വർഷം മദ്രാസ് സംസ്ഥാന മുഖ്യമന്ത്രിയായിരുന്നു. കോൺഗ്രസിനുള്ളിലെ വലതുപക്ഷ നേതാക്കളുടെ കൂട്ടായ്മയായ "സിൻഡിക്കേറ്റിൽ" കമ്രാജ് അംഗമായിരുന്നു. 1962 ലെ ഇന്തോ-ചൈനീസ് യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടതിനെ തുടർന്ന് 1963 ൽ കോൺഗ്രസിന് പ്രശസ്തി നഷ്ടപ്പെട്ടു. പാർട്ടിയെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കാൻ കമരാജ് കാമരാജ് പദ്ധതി നിർദ്ദേശിച്ചു ആറ് കോൺഗ്രസ് മുഖ്യമന്ത്രിമാരെയും (താനടക്കം) ആറ് മുതിർന്ന കാബിനറ്റ് മന്ത്രിമാരെയും പാർട്ടി പ്രവർത്തനം ഏറ്റെടുക്കാൻ രാജിവയ്ക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ച നെഹ്റു. 1964 മെയ് മാസത്തിൽ നെഹ്‌റുവിന്റെ മരണശേഷം, നെഹ്‌റുവിന്റെ പിൻഗാമിയായി മൊറാർജി ദേശായ്ക്കെതിരെ ലാൽ ബഹാദൂർ ശാസ്ത്രി നേടിയ വിജയം ഉറപ്പാക്കിയതിന് ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രീയത്തിൽ കിംഗ് മേക്കർ എന്ന ബഹുമതി കാമരാജിന് ലഭിച്ചു. പിന്നീട് കോൺഗ്രസിനെ രണ്ട് പാർട്ടികളായി വിഭജിച്ചു: ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്(ഓ), ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് (ആർ) എന്നിവ ഇടതുപക്ഷ / വലതുപക്ഷ ഡിവിഷനായി. കാമരാജും ദേശായിയും കൂടുതൽ വലതുപക്ഷ അജണ്ടയ്ക്ക് വേണ്ടി നിലകൊള്ളുമ്പോൾ ഇന്ദിരാഗാന്ധി പാർട്ടിക്ക് ജനകീയ പിന്തുണ സമാഹരിക്കുന്നതിന് ഒരു ജനകീയ അജണ്ട ഉപയോഗിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ചു.
പ്രധാനമന്ത്രിയെന്ന നിലയിൽ ശാസ്ത്രി നെഹ്റു മന്ത്രിസഭയിലെ പല അംഗങ്ങളെയും നിലനിർത്തി; ടി. കൃഷ്ണമാചാരിയെ പ്രതിരോധമന്ത്രി യശ്വന്ത്രാവു ചവാനെയും പോലെ ധനമന്ത്രിയായി നിലനിർത്തി. അദ്ദേഹത്തിന് ശേഷം വിദേശകാര്യ മന്ത്രിയായി ശാസ്ത്രി സ്വരൺ സിംഗിനെ നിയമിച്ചു. ജവഹർലാൽ നെഹ്‌റുവിന്റെ മകളും മുൻ പാർട്ടി പ്രസിഡന്റുമായ വിവര, പ്രക്ഷേപണ മന്ത്രി ഇന്ദിരാഗാന്ധിയെ ശാസ്ത്രി നിയമിച്ചു. ഗുൽസാരിലാൽ നന്ദ ആഭ്യന്തരമന്ത്രിയായി തുടർന്നു. പ്രധാനമന്ത്രിയെന്ന നിലയിൽ ശാസ്ത്രി നെഹ്‌റുവിന്റെ വിന്യാസം സംബന്ധിച്ച നയം തുടർന്നെങ്കിലും സോവിയറ്റ് യൂണിയനുമായി കൂടുതൽ അടുത്ത ബന്ധം സ്ഥാപിച്ചു. 1962 ലെ ചൈന-ഇന്ത്യൻ യുദ്ധത്തിനും ചൈനയും പാകിസ്ഥാനും തമ്മിൽ സൈനിക ബന്ധം സ്ഥാപിച്ചതിനു ശേഷം ശാസ്ത്രിയുടെ സർക്കാർ ഇന്ത്യയുടെ സായുധ സേനയുടെ പ്രതിരോധ ബജറ്റ് വിപുലീകരിച്ചു. ദേശീയ ക്ഷീര വികസന ബോർഡ് സൃഷ്ടിച്ച് പാൽ ഉൽപാദനവും വിതരണവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള ദേശീയ പ്രചാരണമായ വൈറ്റ് റെവല്യൂഷനെ അദ്ദേഹം പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു. 1965ലെ മദ്രാസ് ഹിന്ദി വിരുദ്ധ പ്രക്ഷോഭം ശാസ്ത്രിയുടെ ഭരണകാലത്താണ് നടന്നത്.
1965 ലെ ഇന്തോ-പാകിസ്ഥാൻ യുദ്ധത്തിലെ വിജയത്തെത്തുടർന്ന് ശാസ്ത്രി ഒരു ദേശീയ നായകനായി. "ജയ് ജവാൻ ജയ് കിസാൻ" ("പട്ടാളക്കാരനെ വന്ദിക്കുക, കൃഷിക്കാരനെ വരവേൽക്കുക") എന്ന മുദ്രാവാക്യം യുദ്ധത്തിൽ വളരെ പ്രചാരത്തിലായി. 1966 ജനുവരി 11 ന്, താഷ്‌കന്റ് പ്രഖ്യാപനത്തിൽ ഒപ്പിട്ട ഒരു ദിവസം കഴിഞ്ഞ്, ഹൃദയാഘാതത്തെ തുടർന്ന് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്ത താഷ്‌കന്റിൽ ശാസ്ത്രി മരിച്ചു; എന്നാൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണത്തിന്റെ സാഹചര്യങ്ങൾ ദുരൂഹമായി തുടരുന്നു. ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസിനെ (ഒ) ആദ്യം കാമരാജും പിന്നീട് മൊറാർജി ദേശായിയും നയിച്ചു. "ഓ" എന്നത് സംഘടന / പഴയ കോൺഗ്രസിനെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ചില ആളുകൾ ഒറിജിനൽ കോൺഗ്രസ് ഉപയോഗിച്ചു.
ഇന്ദിര കാലഘട്ടം (1966-84)[തിരുത്തുക]
ശാസ്ത്രിയുടെ മരണശേഷം കോൺഗ്രസ് ഇന്ദിരാഗാന്ധിയെ മൊറാർജി ദേശായിയുടെ നേതാവായി തിരഞ്ഞെടുത്തു. ഈ ഫലം കൈവരിക്കുന്നതിൽ രാഷ്ട്രീയക്കാരനായ കെ. 1967 ൽ പൊതുതെരഞ്ഞെടുപ്പിലെ മോശം പ്രകടനത്തെത്തുടർന്ന് ഇന്ദിരാഗാന്ധി രാഷ്ട്രീയ ഇടതുപക്ഷത്തേക്ക് നീങ്ങാൻ തുടങ്ങി. 1969 മധ്യത്തിൽ, പാർട്ടിയിലെ മുതിർന്ന നേതാക്കളുമായി നിരവധി വിഷയങ്ങളിൽ അവർ തർക്കത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. രാഷ്ട്രപതി സ്ഥാനത്തേക്ക് ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്ന കോൺഗ്രസ് പാർട്ടി സ്ഥാനാർത്ഥി നീലം സഞ്ജീവ റെഡ്ഡിയെക്കാൾ സ്വതന്ത്ര സ്ഥാനാർത്ഥി വി. വി. ഗിരിയെ പിന്തുണയ്ക്കുകയായിരുന്നു രണ്ട് പ്രധാന വിഷയങ്ങൾ. രണ്ടാമത്തെ പ്രശ്നം ശ്രീമതി ഇന്ദിരഗാന്ധി ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും വലിയ 14 ബാങ്കുകളെ ദേശസാൽക്കരിച്ചതാണ്, ഇത് ധനമന്ത്രി മൊറാർജി ദേശായിയുടെ രാജിക്ക് കാരണമായി. ഈ വർഷത്തിന്റെ അവസാനത്തിൽ കോൺഗ്രസ് പാർട്ടി പ്രസിഡന്റ് എസ്. നിജലിംഗപ്പ വിവേചനരഹിതമായി പാർട്ടിയിൽ നിന്ന് ഇന്ദിരാഗാന്ധിയെ] പുറത്താക്കി. ശ്രീമതി ഗാന്ധി ഐ‌എൻ‌സിയുടെ സ്വന്തം വിഭാഗം ആരംഭിച്ചു. കോൺഗ്രസ് (ആർ) എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ശ്രീമതി ഗാന്ധിയുടെ വിഭാഗത്തെ മിക്ക കോൺഗ്രസ് എം‌പിമാരും പിന്തുണച്ചിരുന്നു, യഥാർത്ഥ പാർട്ടിക്ക് 65 എം‌പിമാരുടെ പിന്തുണ മാത്രമേ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ. കോൺഗ്രസ് (ആർ) ആർ റിക്വസിഷൻ അല്ലെങ്കിൽ റൂളിംഗിനായി നിലകൊള്ളുന്നു എന്നും ഇത് അറിയപ്പെട്ടു. താമസിയാതെ ഇത് ന്യൂ കോൺഗ്രസ് എന്നറിയപ്പെട്ടു. അഖിലേന്ത്യാ കോൺഗ്രസ് കമ്മിറ്റിയിൽ 705 അംഗങ്ങളിൽ 446 പേർ ഇന്ദിരയുടെ ഭാഗത്തേക്ക് നടന്നു. ഇന്ദിരയുടെ കോൺഗ്രസ് യഥാർത്ഥ കോൺഗ്രസ് (ഐഎൻസി-ആർ) ആണെന്ന് ഇത് ഇന്ത്യക്കാർക്കിടയിൽ ഒരു വിശ്വാസം സൃഷ്ടിച്ചു. രണ്ട് പാർട്ടികളുടെയും വേർപിരിയലിനുശേഷം പാർട്ടി ലോഗോയെക്കുറിച്ചും തർക്കമുണ്ടായിരുന്നു. "ഓൾഡ് കോൺഗ്രസ്" ഒരു നുകം ചുമക്കുന്ന കാളകളുടെ പാർട്ടി ചിഹ്നം നിലനിർത്തി. ഇന്ദിരയുടെ പിരിഞ്ഞ വിഭാഗത്തിന് പശുവിന്റെ പുതിയ ചിഹ്നം മുലകുടിക്കുന്ന പശുക്കിടാവിനെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് കമ്മീഷൻ പാർട്ടി തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ചിഹ്നമായി നൽകി. 1969 ൽ സംയുക്ത വിദ്യാക്ദളിന്റെ ബാനറിൽ ഐക്യ പ്രതിപക്ഷം ഹിന്ദി ബെൽറ്റിലെ നിരവധി സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണം നേടിയപ്പോഴാണ് പിളർപ്പ് ഉണ്ടായത്.
1971 ൽ നടന്ന മധ്യകാല പാർലമെന്റ് തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ ഇന്ദിരാഗാന്ധിയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള കോൺഗ്രസ് (ആർ) പാർട്ടി ദാരിദ്ര്യ നിർമ്മാർജ്ജനം (ഗരിബി ഹതാവോ) പോലുള്ള പുരോഗമന നയങ്ങളുടെ ഒരു വേദിയിൽ തകർപ്പൻ വിജയം നേടി. 1971 ലെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിന് മുമ്പ് ഗാന്ധിയുടെ കീഴിലുള്ള കോൺഗ്രസ് (ആർ) പാർട്ടിയുടെ നയങ്ങളിൽ മുൻ രാജ്യങ്ങളിലെ മുൻ ഭരണാധികാരികൾക്ക് പ്രിവി പഴ്സ് നിർത്തലാക്കാനുള്ള നിർദേശങ്ങളും 1969 ലെ ഇന്ത്യയിലെ 14 വലിയ ബാങ്കുകളുടെ ദേശസാൽക്കരണവും ഉൾപ്പെടുന്നു.
ന്യൂ കോൺഗ്രസ് പാർട്ടിയുടെ ജനപിന്തുണ 1970 കളുടെ മധ്യത്തിൽ ക്ഷയിച്ചുതുടങ്ങി. 1975 മുതൽ ഗാന്ധിയുടെ സർക്കാർ കൂടുതൽ സ്വേച്ഛാധിപത്യവും പ്രതിപക്ഷങ്ങൾക്കിടയിൽ അശാന്തിയും വളർന്നു. 1975 ജൂൺ 12 ന് അലഹബാദ് ഹൈക്കോടതി ഇന്ദിരാഗാന്ധിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ദുരുപയോഗത്തിന്റെ പേരിൽ ഇന്ത്യയുടെ പാർലമെന്റിന്റെ താഴത്തെ സഭയായ ലോക്സഭയിലേക്കുള്ള തെരഞ്ഞെടുപ്പ് പ്രഖ്യാപിച്ചു. എന്നാൽ രാജിവയ്ക്കാനുള്ള ആഹ്വാനം ഗാന്ധി നിരസിക്കുകയും സുപ്രീംകോടതിയിൽ അപ്പീൽ നൽകാനുള്ള പദ്ധതികൾ പ്രഖ്യാപിക്കുകയും ചെയ്തു. അശാന്തിയിൽ പങ്കെടുത്ത പ്രതിപക്ഷങ്ങളിൽ ഭൂരിഭാഗത്തെയും അറസ്റ്റ് ചെയ്യാൻ ഉത്തരവിട്ടാണ് അവർ പുനസ്ഥാപിക്കാൻ നീങ്ങിയത്. വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ക്രമക്കേടിനും അധാർമ്മികതയ്ക്കും മറുപടിയായി, ഭരണഘടനയുടെ ആർട്ടിക്കിൾ 352 ലെ വ്യവസ്ഥകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി 1975 ജൂൺ 25 ന് പ്രസിഡന്റ് ഫക്രുദ്ദീൻ അലി അഹമ്മദ് അടിയന്തരാവസ്ഥ പ്രഖ്യാപിക്കാൻ ഇന്ദിരാഗാന്ധിയുടെ മന്ത്രിസഭയും സർക്കാരും ശുപാർശ ചെയ്തു.
പത്തൊൻപത് മാസത്തെ അടിയന്തരാവസ്ഥയിൽ, ഗാന്ധിയുടെ തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെടാത്ത ഇളയ മകനും രാഷ്ട്രീയ അവകാശിയുമായ സഞ്ജയ് ഗാന്ധിയും അടുത്ത അനുയായികളും വ്യാപകമായി അടിച്ചമർത്തുകയും അധികാര ദുർവിനിയോഗം നടത്തുകയും ചെയ്തു. 1977 ജനുവരി 23 ന് ഗാന്ധി എല്ലാ രാഷ്ട്രീയ തടവുകാരെയും വിട്ടയക്കുകയും ലോക്സഭയിലേക്ക് മാർച്ചിൽ പുതിയ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് നടത്തുകയും ചെയ്തതോടെ ഈ അടിച്ചമർത്തൽ കാലഘട്ടം അവസാനിച്ചു. അടിയന്തരാവസ്ഥ ഔദ്യോഗികമായി 1977 മാർച്ച് 23 ന് അവസാനിച്ചു. ആ മാസത്തെ പാർലമെന്റ് തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ പ്രതിപക്ഷ ജനതാ പാർട്ടി കോൺഗ്രസിനെതിരെ തകർപ്പൻ ജയം നേടി, കോൺഗ്രസിന്റെ 153 നെതിരെ ലോക്സഭയിൽ 295 സീറ്റുകൾ നേടി.ഇന്ദിരാഗാന്ധി ജനത എതിരാളി രാജ് നരേണിനോട് നഷ്ടപ്പെട്ടു. 1978 ജനുവരി 2-ന് അവളും അനുയായികളും വേർപിരിഞ്ഞ് ഒരു പുതിയ പ്രതിപക്ഷ പാർട്ടി രൂപീകരിച്ചു, ഇത് കോൺഗ്രസ് (I) എന്നറിയപ്പെടുന്നു - ഇന്ദിരയെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന "ഞാൻ". അടുത്ത വർഷം, അവളുടെ പുതിയ പാർട്ടി നിയമസഭയിലെ അംഗങ്ങളെ official ദ്യോഗിക പ്രതിപക്ഷമായി ആകർഷിച്ചു.
1978 നവംബറിൽ ഗാന്ധി പാർലമെന്റ് സീറ്റ് തിരിച്ചുപിടിച്ചു. 1980 ജനുവരിയിൽ കോൺഗ്രസിന് (ഐ) തകർപ്പൻ വിജയത്തെത്തുടർന്ന് അവർ വീണ്ടും പ്രധാനമന്ത്രിയായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. ദേശീയ തെരഞ്ഞെടുപ്പ് കമ്മീഷൻ 1984 ലെ പൊതുതെരഞ്ഞെടുപ്പിനുള്ള യഥാർത്ഥ ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസായി കോൺഗ്രസ്(ഐ)യെ പ്രഖ്യാപിച്ചു.
ഗാന്ധി പ്രധാനമന്ത്രിയായിരിക്കെ 1980 ജൂൺ മാസത്തിൽ ഇളയ മകൻ സഞ്ജയ് വിമാനാപകടത്തിൽ മരിച്ചു. പൈലറ്റായി ജോലി ചെയ്തിരുന്ന മൂത്തമകൻ രാജീവ് രാഷ്ട്രീയത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കാൻ ഇത് അവരെ പ്രേരിപ്പിച്ചു. ക്രമേണ ഇന്ദിരാഗാന്ധിയുടെ രാഷ്ട്രീയവും കാഴ്ചപ്പാടും കൂടുതൽ സ്വേച്ഛാധിപത്യവും സ്വേച്ഛാധിപത്യവും വളർന്നു, അവർ കോൺഗ്രസ് പാർട്ടിക്കുള്ളിലെ പ്രധാന വ്യക്തിയായി. പ്രധാനമന്ത്രിയെന്ന നിലയിൽ, രാഷ്ട്രീയ ക്രൂരതയ്ക്കും അധികാരത്തിന്റെ അഭൂതപൂർവമായ കേന്ദ്രീകരണത്തിനും അവർ പ്രശസ്തയായി.
പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്ന ഗാന്ധിയുടെ കാലാവധി പഞ്ചാബിലും കോളിളക്കം സൃഷ്ടിച്ചു. സിഖ് സ്വയംഭരണാവകാശം ജർനെയിൽ സിംഗ് ഭീന്ദ്രൻവാലെയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ തീവ്രവാദ അനുയായികളും ആവശ്യപ്പെട്ടു. 1983 ൽ അവർ അമൃത്സറിലെ സുവർണ്ണക്ഷേത്രത്തിൽ ആസ്ഥാനം സ്ഥാപിച്ച് ആയുധങ്ങൾ ശേഖരിക്കാൻ തുടങ്ങി. 1984 ജൂണിൽ, നിരർത്ഥകമായ നിരവധി ചർച്ചകൾക്ക് ശേഷം, സമുച്ചയത്തിന്റെ നിയന്ത്രണം സ്ഥാപിക്കാനും ഭീന്ദ്രൻവാലെയെയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ സായുധ അനുയായികളെയും നീക്കം ചെയ്യാനും സുവർണ്ണക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രവേശിക്കാൻ ഗാന്ധി ഇന്ത്യൻ സൈന്യത്തോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു. ഈ ഇവന്റ് ഓപ്പറേഷൻ ബ്ലൂ സ്റ്റാർ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.
ഓപ്പറേഷൻ ബ്ലൂസ്റ്റാറിന് അംഗീകാരം നൽകിയതിന് മറുപടിയായി 1984 ഒക്ടോബർ 31 ന് ഗാന്ധിയുടെ അംഗരക്ഷകരായ സത്വന്ത് സിങ്ങും ബിയാന്ത് സിങ്ങും പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ വസതിയിലെ പൂന്തോട്ടത്തിൽ വെച്ച് അവരുടെ സേവന ആയുധങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് വെടിവച്ചു. ഐറിഷ് ടെലിവിഷനായി ഒരു ഡോക്യുമെന്ററി ചിത്രീകരിക്കുന്ന ബ്രിട്ടീഷ് നടൻ പീറ്റർ ഉസ്റ്റിനോവ് ഗാന്ധിയെ അഭിമുഖം നടത്താനിരുന്നു. അവളുടെ കൊലപാതകം 1984 ലെ സിഖ് വിരുദ്ധ കലാപത്തിന് കാരണമായി, മൂവായിരത്തിലധികം ആളുകൾ കൊല്ലപ്പെട്ടു.
രാജീവ് ഗാന്ധി, നരസിംഹ റാവു കാലഘട്ടം (1985-98)[തിരുത്തുക]
.jpg)
ഇന്ദിരാ ഗാന്ധിയുടെ മരണശേഷം മകൻ രാജീവ് ഗാന്ധി പ്രധാനമന്ത്രിയായും ഇന്ദിരാ കോൺഗ്രസ് പാർട്ടി പ്രസിഡന്റുമായി. ഇന്ദിരാ വധം ഉയർത്തിയ സഹതാപതരംഗത്തിന്റെ പിൻ‌ബലത്തിൽ 1984-ലെ പൊതുതിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ കോൺഗ്രസ് വൻഭൂരിപക്ഷത്തോടെ അധികാരം നിലനിർത്തി. രാജീവിന്റെ ഭരണം ആദ്യ നാളുകളിൽ സുഗമമായിരുന്നു. രാജീവ് സർക്കാരിന്റെ അവസാന നാളുകളിൽ കോൺഗ്രസ്- ഐവൻ പ്രതിസന്ധിയിലായി. ബോഫോഴ്സ് പീരങ്കി അഴിമതി ആരോപണം പാർട്ടിയെ ഉലച്ചു. ഉന്നതരുടെ സ്വിസ് ബാങ്ക് നിക്ഷേപങ്ങളെക്കുറിച്ച് അന്വേഷിക്കാൻ ഫെയർ ഫാക്സ് സ്ഥാപനത്തെ നിയമിച്ചതിന്റെപേരിൽ പ്രധാനമന്ത്രിയ്ക്കു് അഭിപ്രായവ്യത്യാസങ്ങളുണ്ടെന്ന വാർ‍ത്തകളുയർന്ന പശ്ചാത്തലത്തിൽ രാജീവ് ഗാന്ധി ധനകാര്യ മന്ത്രിയായിരുന്ന വി.പി. സിംഹിനെ പ്രതിരോധ മന്ത്രിസ്ഥാനത്തേയ്കു്കു് മാറ്റി. ജർ‍മൻ മുങ്ങിക്കപ്പൽ ഇടപാടിൽ 8 ശതമാനം കമ്മീഷൻ ആർ‍ക്കോ പോകന്നുണ്ടെന്ന വിവരം അറിഞ്ഞപ്പോൾ ഡിപ്പാര്ട്ടുമെന്റൽ അന്വേഷണത്തിനു് ഉത്തരവുനല്കിയ ശേഷം പ്രതിരോധ മന്ത്രിസ്ഥാനം വി.പി. സിംഹ് രാജിവയ്ക്കുകയും ചെയ്തു. പ്രധാനമന്ത്രിയും ഇന്ദിരാ കോൺഗ്രസ് പ്രസിഡന്റുമായ രാജീവ് ഗാന്ധിയുമായുള്ള അഭിപ്രായവ്യത്യാസം മൂലം വി.പി. സിംഹിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു വിഭാഗം പാർട്ടി വിട്ടു് ജനമോർ‍ച്ച രൂപവൽകരിച്ചു. ജനമോർ‍ച്ചയും ജനതാ പാർട്ടിയും ലോക് ദളും ചേർ‍ന്നുണ്ടായ ജനതാദളം രാഷ്ട്രീയശക്തിയായിമാറി. 1989-ലെ പൊതുതിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ ഇന്ദിരാ കോൺഗ്രസ് അധികാരത്തിൽ നിന്നും പുറത്തായി. വി.പി. സിംഹിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ജനതാദൾ സർക്കാർ അധികാരത്തിലെത്തി.
ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി (ബി ജെ പി ) പിന്തുണ പിൻ‍വലിച്ചതോടെ ഭൂരിപക്ഷം നഷ്ടമായ വി.പി. സിംഹ് നേതൃസ്ഥാനമൊഴിയണമെന്നു് പ്രധാനനേതാക്കൾ ആവശ്യപ്പെട്ടതോടെ ജനതാദളം പിളർന്നു. വി.പി. സിംഹിന്റെ പ്രധാനമന്ത്രിസ്ഥാനം തെറിച്ചു. ജനതാദൾ (സമാജവാദി) നേതാവു് ചന്ദ്രശേഖറിന് സർക്കാർ രൂപവത്കരിക്കാൻ ഇന്ദിരാ കോൺഗ്രസ് പുറത്തു് നിന്നു പിന്തുണ നൽകി. പെട്ടെന്ന് മറ്റൊരു തിരഞ്ഞെടുപ്പിനെ നേരിടാനുള്ള പാർട്ടിയുടെ ആത്മവിശ്വാസക്കുറവായിരുന്നു ഈ നടപടിക്കു പിന്നിൽ. ഏതായാലും ഏഴുമാസക്കാലമേ ഈ ഭരണം നീണ്ടു നിന്നുള്ളൂ. രാജീവ് ഗാന്ധിയെ നിരീക്ഷിക്കാൻ ചാരന്മാരെ നിയോഗിച്ചു എന്നാരോപിച്ച് കോൺഗ്രസ് ചന്ദ്രശേഖർ സർക്കാരിനുള്ള പിന്തുണ നാലുമാസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ പിൻവലിച്ചു.
1991-ലെ പൊതുതിരഞ്ഞെടുപ്പു പ്രചാരണത്തിനിടെ മെയ്മാസത്തിൽ രാജീവ് ഗാന്ധിയെ തമിഴ് പുലികൾ വധിച്ചു. പി.വി. നരസിംഹ റാവു ഇന്ദിരാ കോൺഗ്രസ് പ്രസിഡന്റായി. രാജീവിന്റെ മരണം ഇന്ദിരാ കോൺഗ്രസിൽ നേതൃപ്രതിസന്ധി സൃഷ്ടിച്ചെങ്കിലും തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ സഹതാപതരംഗമുണർത്തി വിജയിക്കുന്നതിന് ഇത് സഹായകമായെന്നു പറയാം. (രാജീവ് മരിക്കുമ്പോൾ ഉത്തരേന്ത്യൻ സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ തെരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ കഴിഞ്ഞിരുന്നു).
ഒരു കക്ഷിക്കും കേവല ഭൂരിപക്ഷം കിട്ടാതിരുന്ന പശ്ചാത്തലത്തിൽ ന്യൂനപക്ഷ സർക്കാരുണ്ടാക്കാൻ ഇന്ദിരാ കോൺഗ്രസിനു് കഴിഞ്ഞു. ആന്ധ്രാ പ്രദേശത്തു് നിന്നുള്ള പി.വി. നരസിംഹ റാവുവായിരുന്നു പ്രധാനമന്ത്രി സ്ഥാനത്തെത്തി. ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി (ബിജെപി) ഇതര കക്ഷികൾ പാർലമെന്റിൽ നിന്നു് പ്രതിഷേധിച്ചു് ഇറങ്ങിപ്പോയി സഹകരിച്ചതുകൊണ്ടാണു് സർ‍ക്കാരിനു് പാർലമെന്റിൽ വിശ്വാസം തെളിയിയ്ക്കാൻ‍കഴിഞ്ഞതു്. രാഷ്ട്രീയ കൌശലങ്ങളുടെ ബലത്തിൽ റാവു സർക്കാർ അഞ്ചു വർഷം തികച്ചു. ഈ കാലയളവിലാണ് ഇന്ത്യയിൽ ആഗോളവല്ക്കരണം തുടങ്ങിയത്. അദ്വാനി നടത്തിയ രഥയാത്രയുടെ അവസാനം കർസേവകർ ബാബറി മസ്ജിദ് പൊളിച്ചതും അക്കാലത്താണു്.
1996 ആയപ്പോഴേക്കും പാർട്ടിയുടെ പ്രതിച്ഛായ അഴിമതി ആരോപണത്താൽ വലഞ്ഞു, ആ വർഷം നടന്ന തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ കോൺഗ്രസിനെ 140 സീറ്റുകളായി ചുരുക്കി, ലോക്സഭയിലെ ഏറ്റവും താഴ്ന്ന സംഖ്യ. റാവു പിന്നീട് പ്രധാനമന്ത്രി സ്ഥാനത്തും സെപ്റ്റംബറിൽ പാർട്ടി പ്രസിഡന്റ് സ്ഥാനത്തും രാജിവച്ചു. പാർട്ടിയുടെ ആദ്യത്തെ ബ്രാഹ്മണേതര നേതാവായ സീതാറാം കെസ്രി അദ്ദേഹത്തെ പ്രസിഡന്റാക്കി. റാവുവിന്റെയും കെസ്രിയുടെയും ഭരണകാലത്ത് ഇരു നേതാക്കളും കോൺഗ്രസ് വർക്കിംഗ് കമ്മിറ്റികളിലേക്കും പാർട്ടി പ്രസിഡന്റുമാരായി സ്വന്തം തസ്തികകളിലേക്കും ആഭ്യന്തര തിരഞ്ഞെടുപ്പ് നടത്തി.
ആധുനിക കാലഘട്ടം[തിരുത്തുക]
.jpg)
1998 ലെ പൊതുതെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ ലോക്സഭയിൽ കോൺഗ്രസിന് 141 സീറ്റുകൾ ലഭിച്ചു. വരാനിരിക്കുന്ന തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ അതിന്റെ ജനപ്രീതി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും പ്രകടനം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനും കോൺഗ്രസ് നേതാക്കൾ രാജീവ് ഗാന്ധിയുടെ വിധവയായ സോണിയ ഗാന്ധിയോട് പാർട്ടി നേതൃത്വം ഏറ്റെടുക്കാൻ അഭ്യർത്ഥിച്ചു. പാർട്ടി കാര്യങ്ങളിൽ സജീവമായി ഏർപ്പെടാനുള്ള ഓഫറുകൾ അവർ നേരത്തെ നിരസിക്കുകയും രാഷ്ട്രീയത്തിൽ നിന്ന് വിട്ടുനിൽക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു. പാർട്ടി നേതാവായി തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടതിനുശേഷം, ഇറ്റാലിയൻ വംശീയത കാരണം തിരഞ്ഞെടുപ്പിനെ എതിർത്ത പാർട്ടിയുടെ ഒരു വിഭാഗം പിരിഞ്ഞ് ശരദ് പവാറിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ നാഷണലിസ്റ്റ് കോൺഗ്രസ് പാർട്ടി (എൻസിപി) രൂപീകരിച്ചു. പിരിഞ്ഞ വിഭാഗം മഹാരാഷ്ട്രയിൽ ശക്തമായ പിന്തുണയും മറ്റിടങ്ങളിൽ പരിമിതമായ പിന്തുണയും നൽകി. ബാക്കിയുള്ളവ ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് എന്നറിയപ്പെട്ടു.
പാർട്ടിയുടെ പ്രസിഡന്റായിരുന്ന ആദ്യ വർഷങ്ങളിൽ തന്നെ സോണിയ ഗാന്ധി പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കാൻ പാടുപെട്ടു; അവളുടെ വിദേശ ജനനത്തിനും രാഷ്ട്രീയ മിടുക്കിയുടെ അഭാവത്തിനും അവൾ നിരന്തരമായ പരിശോധനയിലായിരുന്നു. 1999 ൽ നാഷണൽ ഡെമോക്രാറ്റിക് അലയൻസ് (എൻ‌ഡി‌എ) സർക്കാർ വിളിച്ച സ്നാപ്പ് തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ കോൺഗ്രസിന്റെ എണ്ണം വെറും 114 സീറ്റുകളിലേക്ക് താഴ്ന്നു. തുടർന്നുണ്ടായ നിയമസഭാ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ പാർട്ടി ശക്തമായി പ്രചാരണം നടത്തിയതിനാൽ നേതൃത്വഘടനയിൽ മാറ്റമുണ്ടായില്ലെങ്കിലും, പാർട്ടിയുടെ 1998 ലെ പച്മറി പ്രമേയം എക്ല ചാലോ ഉപേക്ഷിക്കുക, അല്ലെങ്കിൽ "ഒറ്റയ്ക്ക് പോകുക" നയം ഉപേക്ഷിക്കുക തുടങ്ങിയ തന്ത്രപരമായ മാറ്റങ്ങൾ ഗാന്ധി തുടങ്ങി, മറ്റുള്ളവരുമായി സഖ്യമുണ്ടാക്കി. മനസ്സുള്ള കക്ഷികൾ. തുടർന്നുള്ള വർഷങ്ങളിൽ, വിവിധ നിയമസഭാ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ പാർട്ടി വിജയിച്ചു; ഒരു ഘട്ടത്തിൽ കോൺഗ്രസ് 15 സംസ്ഥാനങ്ങൾ ഭരിച്ചു. 2004 ലെ പൊതുതെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ എൻസിപി, ദ്രാവിഡ മുന്നേറ്റ കസകം എന്നിവയുൾപ്പെടെയുള്ള പ്രാദേശിക പാർട്ടികളുമായി കോൺഗ്രസ് സഖ്യമുണ്ടാക്കി. പാർട്ടിയുടെ പ്രചരണം സാമൂഹ്യ ഉൾപ്പെടുത്തലിനും പൊതുജനങ്ങളുടെ ക്ഷേമത്തിനും emphas ന്നൽ നൽകി - ഗാന്ധി തന്റെ പ്രസിഡൻറിൻറെ കാലത്ത് കോൺഗ്രസിന് വേണ്ടി അംഗീകരിച്ച ഒരു പ്രത്യയശാസ്ത്രം Congress കോൺഗ്രസ് കാ ഹാത്ത്, ആം ആദ്മി കെ സാത്ത് ("കോൺഗ്രസ് സാധാരണക്കാരുമായി കൈകോർക്കുക") , എൻ‌ഡി‌എയുടെ "ഇന്ത്യ ഷൈനിംഗ്" കാമ്പെയ്‌നിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാണ്. കോൺഗ്രസിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള യുണൈറ്റഡ് പ്രോഗ്രസീവ് അലയൻസ് (യുപിഎ) പുതിയ പാർലമെന്റിൽ 222 സീറ്റുകൾ നേടി, എൻ‌ഡി‌എയെ ഗണ്യമായ വ്യത്യാസത്തിൽ പരാജയപ്പെടുത്തി. കമ്യൂണിസ്റ്റ് മുന്നണിയുടെ തുടർന്നുള്ള പിന്തുണയോടെ കോൺഗ്രസ് ഭൂരിപക്ഷം നേടി പുതിയ സർക്കാർ രൂപീകരിച്ചു. പാർട്ടിക്കുള്ളിൽ നിന്ന് വൻ പിന്തുണ ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും ഗാന്ധി പ്രധാനമന്ത്രി സ്ഥാനം നിരസിച്ചു, പകരം മൻമോഹൻ സിംഗിനെ നിയമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. പാർട്ടി പ്രസിഡന്റായി തുടർന്ന അവർ ദേശീയ ഉപദേശക സമിതിയുടെ (എൻ‌എസി) തലവനായിരുന്നു.
.jpg)
അധികാരമേറ്റ ആദ്യ കാലയളവിൽ യുപിഎ സർക്കാർ നിരവധി സാമൂഹിക പരിഷ്കരണ ബില്ലുകൾ പാസാക്കി. തൊഴിൽ ഗ്യാരണ്ടി ബിൽ, വിവരാവകാശ നിയമം, വിദ്യാഭ്യാസത്തിനുള്ള അവകാശം എന്നിവ ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. എൻ‌എസിയും പുറത്തുനിന്നുള്ള സർക്കാരിനെ പിന്തുണച്ച ഇടതുമുന്നണിയും ഇത്തരം നിയമനിർമ്മാണത്തിന്റെ പ്രേരകശക്തിയായി വ്യാപകമായി കണ്ടു. യുഎസ്-ഇന്ത്യ സിവിൽ ന്യൂക്ലിയർ കരാറിനെച്ചൊല്ലിയുള്ള അഭിപ്രായവ്യത്യാസത്തെത്തുടർന്ന് ഇടതുമുന്നണി സർക്കാരിനുള്ള പിന്തുണ പിൻവലിച്ചു. പാർലമെന്റിൽ 62 സീറ്റുകൾ ഫലപ്രദമായി നഷ്ടപ്പെട്ടെങ്കിലും, തുടർന്നുണ്ടായ വിശ്വാസ വോട്ടെടുപ്പിൽ നിന്ന് സർക്കാർ രക്ഷപ്പെട്ടു. തൊട്ടുപിന്നാലെ നടന്ന ലോക്സഭാ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ കോൺഗ്രസ് 207 സീറ്റുകൾ നേടി. 1991 ന് ശേഷം ഏത് പാർട്ടിയുടേയും ഏറ്റവും ഉയർന്ന സ്ഥാനമാണിത്. യുപിഎ മൊത്തത്തിൽ 262 ജയിച്ചു, ഇത് രണ്ടാം തവണ സർക്കാരുണ്ടാക്കാൻ പ്രാപ്തമാക്കി. ആദ്യത്തെ യുപിഎ സർക്കാരിന്റെ സാമൂഹ്യക്ഷേമ നയങ്ങളും ബിജെപിയുടെ ഭിന്നിപ്പും വിജയത്തിന്റെ ബഹുമതിയാണ്.
2014 ലെ ലോക്സഭാ തെരഞ്ഞെടുപ്പോടെ, പാർട്ടിയുടെ ജനകീയ പിന്തുണ നഷ്ടപ്പെട്ടു, പ്രധാനമായും രാജ്യത്ത് നിരവധി വർഷങ്ങളായി മോശമായ സാമ്പത്തിക സ്ഥിതിയും, 2 ജി സ്പെക്ട്രം കേസും സർക്കാർ ഉദ്യോഗസ്ഥരും ഉൾപ്പെട്ട നിരവധി അഴിമതി ആരോപണങ്ങളിൽ അതൃപ്തി വർദ്ധിച്ചു. ഇന്ത്യൻ കൽക്കരി വിഹിതം കുംഭകോണം. 44 സീറ്റുകൾ മാത്രമാണ് കോൺഗ്രസ് നേടിയത്, ഒരു ദേശീയ തെരഞ്ഞെടുപ്പിലെ എക്കാലത്തെയും മോശം പ്രകടനമാണിത്. വോട്ട് വിഹിതം 20 ശതമാനത്തിൽ താഴെയായി. റെക്കോർഡ് പത്തൊൻപത് വർഷം സേവനമനുഷ്ഠിച്ച ഗാന്ധി 2017 ഡിസംബറിൽ പാർട്ടി പ്രസിഡന്റായി വിരമിച്ചു. 2017 ലെ ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് പ്രസിഡന്റ് തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ എതിരില്ലാതെ തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട മകൻ രാഹുൽ ഗാന്ധിയാണ് അവർക്ക് ശേഷം വന്നത്.
പാർട്ടിയുടെ മോശം പ്രകടനത്തെത്തുടർന്ന് 2019 ലെ ഇന്ത്യൻ പൊതുതെരഞ്ഞെടുപ്പിന് ശേഷം രാഹുൽ ഗാന്ധി സ്ഥാനമൊഴിഞ്ഞു. ഐ‌എൻ‌സിക്ക് 52 സീറ്റുകൾ മാത്രമേ നേടാനായുള്ളൂ, അതിനാൽ തുടർച്ചയായ രണ്ടാം തവണയും പ്രതിപക്ഷ നേതാവിനെ നൽകുന്നതിൽ പരാജയപ്പെട്ടു. ഗാന്ധി രാജിവച്ചതിനെത്തുടർന്ന് പാർട്ടി സ്ഥാനാർത്ഥികൾ അദ്ദേഹത്തിന് പകരം സ്ഥാനാർത്ഥിയെ സമീപിക്കാൻ ചർച്ചകൾ ആരംഭിച്ചു. കോൺഗ്രസ് പ്രവർത്തക സമിതി ഓഗസ്റ്റ് 10 ന് യോഗം ചേർന്ന് അന്തിമ തീരുമാനം എടുക്കുകയും സമവായ സ്ഥാനാർത്ഥിയെ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതുവരെ സോണിയ ഗാന്ധിയെ ഇടക്കാല പ്രസിഡന്റായി ചുമതലയേൽക്കാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും ചെയ്തു.
തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ചിഹ്നങ്ങൾ[തിരുത്തുക]
പൊതു തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ[തിരുത്തുക]
42
10
നിലവിലുള്ള സംഘടന സംവിധാനം[തിരുത്തുക]
സംസ്ഥാന, കേന്ദ്രഭരണപ്രാദേശ ഘടകങ്ങൾ[തിരുത്തുക]
ആശയങ്ങളും നയങ്ങളും[തിരുത്തുക]
സാമ്പത്തിക നയം[തിരുത്തുക]
ആരോഗ്യവും വിദ്യാഭ്യാസവും[തിരുത്തുക]
സുരക്ഷയും ആഭ്യന്തര കാര്യങ്ങളും[തിരുത്തുക]
വിദേശ നയം[തിരുത്തുക]
വിവിധ സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ സാന്നിദ്ധ്യം[തിരുത്തുക]
ഇപ്പോഴത്തെ കോൺഗ്രസ്സ്,യുപിഎ സർക്കാരുകളുടെ പട്ടിക[തിരുത്തുക]
1. പഞ്ചാബ്
2. രാജസ്ഥാൻ
3. ഛത്തീസ്‌ഗഢ്
4. പുതുച്ചേരി
5. മഹാരാഷ്ട്ര
6. ഝാർഖണ്ഡ്
പ്രധാനമന്ത്രിമാരുടെ പട്ടിക[തിരുത്തുക]
പ്രധാനമന്തികളുടെ പട്ടിക (മുൻ കോൺഗ്രസ് അംഗങ്ങൾ)[തിരുത്തുക]
1. ജവഹർലാൽ നെഹ്റു
2. ലാൽ ബഹദൂർ ശാസ്ത്രി
3. ഇന്ദിരാഗാന്ധി
4. രാജീവ് ഗാന്ധി
5. പി.വി.നരസിംഹ റാവു
6. മൻമോഹൻ സിങ്
7. ഗുൽസാരിലാൽ നന്ദ
ഇതു കാണുക[തിരുത്തുക]
അവലംബം[തിരുത്തുക]
- ↑ http://www.open.ac.uk/researchprojects/makingbritain/content/indian-national-congress
- ↑ http://www.britannica.com/topic/Indian-National-Congress
- ↑ ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരം ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്സിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ; പി.എ വാരിയർ, ഡോ.കെ വേലായുധൻ നായർ; ഡി സി ബുക്സ്, കോട്ടയം; 2009; പുറം:10,11
- ↑ ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരം; ബിപൻചന്ദ്ര ; ഡി സി ബുക്സ്, കോട്ടയം; 2007; പുറം:64
- ↑ ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരം ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്സിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ; പി.എ വാരിയർ, ഡോ.കെ വേലായുധൻ നായർ; ഡി സി ബുക്സ്, കോട്ടയം; 2009; പുറം:28
പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ[തിരുത്തുക]
 |
വിക്കിമീഡിയ കോമൺസിൽ ഈ ലേഖനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കൂടുതൽ പ്രമാണങ്ങൾ ലഭ്യമാണ് (വർഗ്ഗം) |
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
[[വർഗ്ഗം:ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്]