ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ പുരാതന വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങൾ
സിന്ധു നദീതട സംസ്കാരം നിലനിന്നിരുന്ന കാലഘട്ടത്തിൽ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെയും പഠനത്തിന്റെയും നീണ്ട ചരിത്രമാണ് ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിനുണ്ടായിരുന്നത്. തക്ഷശില, കാശ്മീർ സ്മസ്ത്, നളന്ദ, വല്ലഭി , പുഷ്പഗിരി, ഓദന്തപുരി, വിക്രമശില, സോമപുര, ബിക്രംപൂർ, ജഗദാല എന്നിവിടങ്ങളിലെ ബുദ്ധമത മഹാവിഹാരങ്ങളാണ് പുരാതന ഇന്ത്യയിലെ പ്രധാന പുരാതന വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങൾ.
തക്ഷശില അഥവാ ടക്സിലാ
[തിരുത്തുക]ആദ്യ സർവകലാശാല
തക്ഷശില നഗരത്തിൽ പ്രവർത്തിച്ചിരുന്ന പ്രശസ്തമായ പുരാതന ബുദ്ധമത ഉന്നത പഠന സ്ഥാപനമായിരുന്നു തക്ഷശില സർവകലാശാല. ആയിരം വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം മാത്രം നിശ്ചയിച്ച ചിതറിക്കിടക്കുന്ന പരാമർശങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, ഇത് കുറഞ്ഞത് ബി. സി. അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിൽ സ്ഥിതി ചെയ്തിരുന്നതായിരിക്കാം.[1] ബി. സി. ആറാം നൂറ്റാണ്ടിലും തക്ഷശില നിലനിന്നിരുന്നു എന്ന് ചില പണ്ഡിതന്മാർ കണക്കാക്കുന്നു . ഈ പഠനകേന്ദ്രത്തിൽ നിരവധി ആശ്രമങ്ങൾ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു, വലിയ ഡോർമിറ്ററികളോ പ്രഭാഷണ ഹാളുകളോ ഒന്നും ഇല്ലാത്തവ. പാഠങ്ങൾ മിക്കവാറും വ്യക്തിഗത അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് നൽകിയിരുന്നത്.[1]
എ. ഡി അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ശ്രീലങ്കയിൽ എഴുതപെട്ട ജാതക കഥകളിൽ തക്ഷശിലയെക്കുറിച്ച് വിശദമായി വിവരിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ബി.സി കാലഘട്ടത്തിൽ നിരവധി നൂറ്റാണ്ടുകളോളം ഇത് ഒരു പ്രസിദ്ധമായ പഠന കേന്ദ്രമായി നിലനിൽകുകയും എ. ഡി അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിൽ തക്ഷശില നഗരം നശിപ്പിക്കപ്പെടുന്നതുവരെ വിദ്യാർത്ഥികളെ ആകർഷിക്കുന്നത് തുടരുകയും ചെയ്തു.
പ്രധാനപ്പെട്ട അധ്യാപകർ
[തിരുത്തുക]തക്ഷശില സർവകലാശാലയിൽ പഠിപ്പിക്കുന്ന പ്രധാനപ്പെട്ട അധ്യാപകരിൽ ഉൾപ്പെടുന്നവർ:
- പാണിനി[2], ബിസി അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിലെ മഹാനായ ഇന്ത്യൻ വ്യാകരണജ്ഞൻ
- കുമാരലാത, സൌത്രാന്തിക വിദ്യാലയത്തിന്റെ സ്ഥാപകൻ.[2] (മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചൈനീസ് ബുദ്ധസന്യാസിയും സഞ്ചാരിയുമായ യുവാൻ ച്വാങ്ങിന്റെ കൃതി പ്രകാരം)
- വസുബന്ധു,ടിബറ്റൻ ബുദ്ധമതത്തിന്റെ സ്ഥാപകൻ, അവിടെ പഠിപ്പിച്ചിരുന്നതായി പറയപ്പെടുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രശസ്ത ശിഷ്യന്മാരിൽ ധർമ്മകീർത്തി, ഡിഗ്നാഗ ഉൾപ്പെടുന്നു.
പ്രധാനപ്പെട്ട വിദ്യാർത്ഥികൾ
[തിരുത്തുക]പുരാതന തക്ഷശില സർവകലാശാലയിലെ പ്രധാനപ്പെട്ട വിദ്യാർത്ഥികൾ:
- ബുദ്ധന്റെ അടുത്ത സുഹൃത്തായ കോസല രാജാവ് പസേനദി.
- ജീവക, രാജ്ഗിർ ദേശത്തെ രാജസദസ്സിലെ വൈദ്യനും ബുദ്ധന്റെ സ്വകാര്യ വൈദ്യനും [3]
- ചരകൻ, ഇന്ത്യൻ "വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ പിതാവും" ആയുർവേദത്തിലെ പ്രമുഖ അധികാരികളിൽ ഒരാളുമായ ചരകൻ തക്ഷശിലയിൽ പഠിക്കുകയും അവിടെ പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്തതായി പറയപ്പെടുന്നു.[4][5]
സോമപുര മഹാവിഹാരം
[തിരുത്തുക]ബംഗ്ലാദേശിലെ പഹർപൂരിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സോമപുര മഹാവിഹാരം ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ ഏറ്റവും പേരുകേട്ട വിഹാരങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്, കൂടാതെ രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട പുരാവസ്തു കേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നാണ്. പുരാതന ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും വലിയ റെസിഡൻഷ്യൽ സർവകലാശാലകളിലൊന്നായിരുന്നു ഇത്. 1985ൽ യുനെസ്കോ ലോക പൈതൃക സ്ഥാനമായി ഇത് തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. ഇസ്ലാമിന് മുമ്പുള്ള ബംഗ്ലാദേശിലെ വാസ്തുവിദ്യയുടെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ഉദാഹരണങ്ങളിലൊന്നാണിത്. ഇതേ കാലഘട്ടത്തിൽ നിന്നുള്ളവയാണ് അടുത്തുള്ള ഹാലുദ് വിഹാരം, ദിനാജ്പൂർ ജില്ലയിലെ സീതാകോട്ട് വിഹാരം .[6]
നളന്ദ
[തിരുത്തുക]
പുരാതന മഗധ രാജ്യത്തിലെ (ആധുനിക ഇന്ത്യയിലെ ബീഹാർ) പ്രശസ്ത പഠന കേന്ദ്രമായി പ്രവർത്തിച്ചിരുന്ന ഒരു സർവകലാശാലയും പുരാതന ബുദ്ധമത മഹാവിഹാരവുമായിരുന്നു നളന്ദ (പാലി: नालंंदा).[7] നളന്ദ സർവകലാശാല പുരാതന കാലത്ത് ഗണ്യമായ പ്രശസ്തി നേടുകയും നാലാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇന്ത്യയെ ഒരു വലിയ ശക്തിയായി ഉയർത്തുന്നതിന് നൽകിയ സംഭാവനകൾ കാരണം ഐതിഹാസിക പദവിയിലേക്ക് ഉയരുകയും ചെയ്തു.[8] പട്നയിൽ നിന്ന് 95 കിലോമീറ്റർ (59 മൈൽ) തെക്കുകിഴക്കായി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഈ സ്ഥലം അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ട് സി. ഇ. മുതൽ 1200 സി. ഇ. വരെ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പഠന കേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നായിരുന്നു.[9] ഇന്ന് ഇത് യുനെസ്കോ ലോക പൈതൃക സ്ഥാനമാണ്
മിഥില സർവകലാശാല
[തിരുത്തുക]മിഥില സർവകലാശാല ന്യായസൂത്രത്തിനും തർക്കശാസ്ത്രത്തിനും പ്രശസ്തമായിരുന്നു. മിഥിലയിലെ ഇക്ഷ്വാകു രാജാവായ സീരധ്വജ ജനകൻ തന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ നടത്തിയ തത്വജ്ഞാന സമ്മേളനങ്ങളിൽ നിന്നാണ് ഇത് ആരംഭിച്ചത്. ഏകദേശം ബി. സി. എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലോ ഏഴാം നൂറ്റാണ്ടിലോ മിഥില മേഖലയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്തിരുന്ന വിദേഹരാജ്യത്തെ ഒരു പുരാതന ഹിന്ദു രാജാവായിരുന്നു ജനകൻ. വിദേഹരാജ്യത്തെ ഭരണാധികാരികളെ ജനകർ എന്ന് വിളിച്ചിരുന്നു. ശ്രീരാമനെ വിവാഹം കഴിച്ച സീതാദേവിയുടെ പിതാവായും അദ്ദേഹം രാമായണത്തിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ പേര് സീരധ്വജൻ എന്നും അദ്ദേഹത്തിന്റെ സഹോദരന്റെ പേര് കുശധ്വജൻ എന്നുമായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പിതാവ് നിമി രാജാവിന്റെ പിൻഗാമിയായ ഹ്രസ്വരോമൻ ആയിരുന്നു. ഈ തത്വജ്ഞാന സമ്മേളനങ്ങൾ പഠനകേന്ദ്രം രൂപീകരിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിക്കുകയും ഈ പഠനകേന്ദ്രം മിഥില സർവകലാശാലയായി മാറുകയും ചെയ്തു.
വല്ലഭി സർവകലാശാല
[തിരുത്തുക]ബുദ്ധമത പഠനത്തിന്റെ ഒരു പ്രധാന കേന്ദ്രമായിരുന്ന വല്ലഭി സർവകലാശാല 600 സി. ഇ. യ്ക്കും 1200 സി. ഇ. യ്ക്കും ഇടയിൽ ഹീനയാന ബുദ്ധമതത്തെ പ്രചരിപ്പിച്ചു. 480-775 സി. ഇ. കാലഘട്ടത്തിൽ മൈത്രക സാമ്രാജ്യത്തിൻറെ തലസ്ഥാനമായിരുന്നു വല്ലഭി. സൌരാഷ്ട്ര പ്രദേശത്ത് അന്താരാഷ്ട്ര വ്യാപാരത്തിനുള്ള ഒരു പ്രധാന തുറമുഖമായിരുന്ന വല്ലഭി, ഇന്ന് പടിഞ്ഞാറൻ ഇന്ത്യയിലെ ഗുജറാത്തിലെ ഭാവ്നഗർ ജില്ലയിൽ വല്ലഭിപുർ എന്ന പേരിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. കുറച്ചുകാലമായി, വിദ്യാഭ്യാസ മേഖലയിൽ ബീഹാറിലെ നളന്ദയുടെ എതിരാളിയായി ഈ സർവകലാശാല കണക്കാക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. 2017 സെപ്റ്റംബറിൽ ഇന്ത്യൻ കേന്ദ്ര സർക്കാർ ഈ പുരാതന സർവകലാശാലയെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കാനുള്ള പ്രമേയം ആരംഭിച്ചു.
ശാരദാ പീഠം
[തിരുത്തുക]ഇന്നത്തെ പാക്കിസ്ഥാൻ ഭരണത്തിലുള്ള ജമ്മു കശ്മീരിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു തകർന്ന ഹിന്ദു ക്ഷേത്രവും പുരാതന പഠന കേന്ദ്രവുമാണ് ശാരദാ പീഠം. സി. ഇ. ആറാം നൂറ്റാണ്ടിനും പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിനും ഇടയിൽ ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ക്ഷേത്ര സർവകലാശാലകളിൽ ഒന്നായിരുന്നു ഇത്. ഗ്രന്ഥശാലയ്ക്ക് പേരുകേട്ട ഇവിടേക്ക് ഗ്രന്ഥങ്ങൾ തേടി വളരെ ദൂരം സഞ്ചരിച്ച് പണ്ഡിതന്മാർ വരുമായിരുന്നു എന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ഉത്തരേന്ത്യയിൽ ശാരദാ ലിപി വികസനത്തിലും ജനകീയവൽക്കരണത്തിലും ഇവിടം ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചു.[10]
ശാരദാ പീഠത്തിലെ ലൈബ്രറി
[തിരുത്തുക]ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലുടനീളമുള്ള പണ്ഡിതന്മാർ ശാരദാ പീഠത്തിലെ ലൈബ്രറിയെ വിലമതിക്കുകയും, അത് പരിശോധിക്കാൻ അവർ നടത്തുന്ന ദീർഘദൂര യാത്രകളെക്കുറിച്ച് വർണ്ണനകൾ എഴുതപ്പെടുകയും ചെയ്തു.
- പതിനൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ, വൈഷ്ണവ സന്യാസി രാമാനുജസ്വാമി ബ്രഹ്മ സൂത്രങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള തൻ്റെ വ്യാഖ്യാനമായ ശ്രീ ഭാസ്യ ആരംഭിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ബ്രഹ്മ സൂത്രങ്ങളെ പരാമർശിക്കാൻ ശ്രീരംഗത്ത് നിന്ന് ശാരദാ പീഠത്തിലേക്ക് യാത്ര ചെയ്തു, .
- പൊതുവർഷം 13-ാം നൂറ്റാണ്ടിലെ (1277-78) ഗ്രന്ഥമായ പ്രഭാവകചരിതയിൽ ശ്വേതാംബര പണ്ഡിതനായ ഹേമചന്ദ്രന്റെ ഒരു കഥയുണ്ട്. കൃതികളെല്ലാം അവയുടെ പൂർണ്ണ രൂപത്തിൽ ലഭ്യമാണെന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന ലൈബ്രറിയുള്ള ഒരേയൊരു സ്ഥലം ശാരദാ പീഠമായതിനാൽ, ഹേമചന്ദ്രൻ അവിടെ സംരക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന നിലവിലുള്ള എട്ട് സംസ്കൃത വ്യാകരണ ഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ പകർപ്പുകൾ വീണ്ടെടുക്കാൻ ഒരു സംഘത്തെ അയയ്ക്കാൻ ജയസിംഹ സിദ്ധരാജാവിനോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചു.[11][12][13] ഇവ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്വന്തം സംസ്കൃത വ്യാകരണ ഗ്രന്ഥമായ സിദ്ധ-ഹേമ-ശബ്ദാനുശാസനയെ പിന്തുണച്ചു.
പ്രധാനപ്പെട്ട വിദ്യാർത്ഥികൾ
[തിരുത്തുക]ഇവിടെ പഠിച്ച പ്രധാനപ്പെട്ട വിദ്യാർത്ഥികളിൽ ഇവർ ഉൾപ്പെടുന്നു:
- നിരവധി ത്രികോണമിതി ഐഡന്റിറ്റികൾ അവതരിപ്പിച്ച പത്താം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഇന്ത്യൻ ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനായ വതേശ്വര. ജ്യോതിശാസ്ത്രത്തിലും പ്രായോഗിക ഗണിതത്തിലും ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചുകൊണ്ട് എ. ഡി. 904-ൽ എഴുതിയ വതേശ്വരസിദ്ധാന്തത്തിൻ്റെ രചയിതാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം.
- ടിബറ്റൻ ഭാഷയ്ക്ക് ഒരു അക്ഷരമാല നിർമിക്കുന്നതിനായി തോൺമി സാംഭോതയെ (പൊതുവർഷം ഏഴാം നൂറ്റാണ്ട്) കശ്മീരിലേക്ക് ഒരു ദൌത്യത്തിനായി അയച്ചു.[14] അവിടെവെച്ച് പണ്ഡിതന്മാരിൽ നിന്ന് വിവിധ ലിപികളും വ്യാകരണ ഗ്രന്ഥങ്ങളും പഠിച്ച അദ്ദേഹം പിന്നീട് ശാരദാ അക്ഷരമാലയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ടിബറ്റൻ ഭാഷയ്ക്ക് വേണ്ടി ഒരു ലിപി ആവിഷ്കരിച്ചു.[15][16]
- സംസ്കൃത ഭാഷയിലെ ബുദ്ധമത ഗ്രന്ഥങ്ങളെ ടിബറ്റൻ ഭാഷയിലേക്ക് വിവർത്തനം ചെയ്തറിഞ്ചൻ സാങ്പോ ഇവിടെ പഠിച്ചതായി പറയപ്പെടുന്നു.
- കാശ്മീരി ചരിത്രകാരനായ കൽഹന പണ്ഡിറ്റ് [17]
- ഹിന്ദു തത്ത്വചിന്തകനായ ആദി ശങ്കരൻ [18]
പുഷ്പഗിരി വിഹാരം
[തിരുത്തുക]ഇന്ത്യയിലെ ഒഡീഷ, ജാജ്പൂർ ജില്ലയിൽ ലാംഗുഡി കുന്നിന് മുകളിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഒരു പുരാതന ബുദ്ധമത മഹാവിഹാരമായിരുന്നു പുഷ്പഗിരി. ചൈനീസ് സഞ്ചാരിയായ ഷ്വാൻ ത്സാങ് (സി. ഇ. 602-664) രചനകളിലും മറ്റ് ചില പുരാതന ലേഖനങ്ങളിലും പുഷ്പഗിരിയെ പരാമർശിച്ചിട്ടുണ്ട്. 1990കൾ വരെ ഇത് ജാജ്പൂർ ജില്ലയിലുള്ള ലളിതഗിരി-രത്നഗിരി-ഉദയഗിരി സന്യാസി കേന്ദ്രങ്ങളുടെ സമൂഹത്തിൽ പെടുന്നതാണെന്ന് അനുമാനിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. ഈ സ്ഥലത്ത് നിരവധി കെട്ടിടങ്ങളുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ, വിവിധ വലുപ്പത്തിലുള്ള സ്തൂപങ്ങൾ, ശിൽപങ്ങൾ (മിക്കതും ഇപ്പോൾ മ്യൂസിയങ്ങളിലേക്ക് നീക്കം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്) മറ്റ് കരകൌശല വസ്തുക്കൾ എന്നിവ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു.
പുരാതന ഇന്ത്യയിലെ ഒരു പ്രധാന ബുദ്ധമത കേന്ദ്രമായിരുന്നു പുഷ്പഗിരി എന്ന് ഷ്വാൻ ഷ്വാൻ ത്സാങ്ങിന്റെ സന്ദർശനം സൂചിപ്പിക്കുന്നു. നളന്ദ, വിക്രമശില, ഓദന്തപുരി, തക്ഷശില, വല്ലഭി എന്നിവയ്ക്കൊപ്പം ഇതും ഒരു പ്രധാന പുരാതന പഠന കേന്ദ്രമാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. സി. ഇ. മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിനും പതിനൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിനും ഇടയിൽ ഇത് സമൃദ്ധിയാർജ്ജിച്ചു.[19]
ഒദാന്തപുരി സർവകലാശാല
[തിരുത്തുക]ഇന്നത്തെ ബീഹാറിലെ ഒരു പ്രമുഖ ബുദ്ധമത മഹാവിഹാരമായിരുന്നു ഓദന്തപുരി (ഓദന്തപുര അല്ലെങ്കിൽ ഉദ്ദന്ദപുര എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു). എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഗോപാല ഒന്നാമനാണ് ഇത് സ്ഥാപിച്ചതെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. നളന്ദ സർവകലാശാല കഴിഞ്ഞാൽ ഇന്ത്യയിലെ രണ്ടാമത്തെ ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ള മഹാവിഹാരമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഇത് മഗധ മഹാജനപഥയിലാണ് സ്ഥിതി ചെയ്തിരുന്നത്.
വിക്രമശില
[തിരുത്തുക]നളന്ദയോടൊപ്പം പാല സാമ്രാജ്യകാലത്ത് ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട രണ്ട് പഠന കേന്ദ്രങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു വിക്രമശില (സംസ്കൃതം: विक्रमशिला). ഇപ്പോൾ ബീഹാറിലെ ഭഗൽപൂർ ജില്ലയിലെ അന്തിചക് ഗ്രാമത്തിലാണ് ഇത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.
നളന്ദ സർവകലാശാലയുടെ പാണ്ഡിത്യത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം കുറഞ്ഞുവെന്ന് കരുതപെട്ടതിനു മറുപടിയായാണ് പാല ചക്രവർത്തി ധർമ്മപാല (സി. ഇ. 783 മുതൽ 820 വരെ) വിക്രമശില സ്ഥാപിച്ചത്. പ്രശസ്ത പണ്ഡിതനായ അറ്റിഷ ചിലപ്പോൾ ഇവിടുത്തെ മഠത്തിപതിയായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. 1193 ഓടെ മുഹമ്മദ് ബിൻ ബഖ്തിയാർ ഖിൽജിയുടെ സൈന്യം ഇത് നശിപ്പിച്ചു.[20][21]
ബിക്രംപൂർ വിഹാരം
[തിരുത്തുക]ബംഗ്ലാദേശിലെ മുൻഷിഗഞ്ച് ജില്ലയിൽ ബിക്രംപൂരിലെ രഘുരാംപൂർ ഗ്രാമത്തിലെ ഒരു പുരാതന ബുദ്ധവിഹാരമാണ് ബിക്രംപൂർ വിഹാരം.[22]
ജഗദ്ദള മഹാവിഹാരം
[തിരുത്തുക]ഇന്നത്തെ ബംഗ്ലാദേശിലെ വടക്കൻ ബംഗാളിലെ വരേന്ദ്രയിലെ ഒരു ബുദ്ധമത ആശ്രമവും പഠനകേന്ദ്രവുമായിരുന്നു ജഗദ്ദള മഹാവിഹാരം
(11-ാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനം -12-ാം നൂറ്റാണ്ടിൻറെ മദ്ധ്യം വരെ പ്രസിദ്ധിയാർജ്ജിച്ചു). പാല രാജവംശത്തിലെ പിൽക്കാല രാജാക്കന്മാരാണ്, ഒരുപക്ഷേ രാമപാല (c. 1077-1120), ഇത് സ്ഥാപിച്ചത്. ഇന്ത്യയുടെ അതിർത്തിയോടടുത്ത് വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ബംഗ്ലാദേശിലെ ധമൊയർഹട്ട് ഉപജില്ലയിലെ ഗ്രാമമായ ജഗദാലിന് സമീപത്താണ് ഇത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ചില ഗ്രന്ഥങ്ങളിൽ ജഗ്ഗദള എന്ന പേരും ആലേഖനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
മറ്റുള്ളവ
[തിരുത്തുക]ബീഹാറിലെ തെൽഹാര (നളന്ദയേക്കാൾ പഴക്കമുള്ളതാവാൻ സാധ്യതയുള്ളത്), തമിഴ്നാട്ടിലെ കാഞ്ചീപുരം, കർണാടകയിലെ മാന്യഖേത, മധ്യപ്രദേശിലെ ഉജ്ജയിൻ, ആന്ധ്രാപ്രദേശിലെ നാഗാർജുനകൊണ്ട, ഉത്തർപ്രദേശിലെ വാരണാസി (എട്ടാം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ ആധുനിക കാലം വരെ), ശ്രീലങ്കയിലെഅഭയ്ഗിരി വിഹാര, ജേതവനരമയ എന്നിവ മറ്റ് കേന്ദ്രങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.[23][24]
ഇതും കാണുക
[തിരുത്തുക]അവലംബം
[തിരുത്തുക]- ↑ 1.0 1.1 Scharfe, Hartmut; Bronkhorst, Johannes; Spuler, Bertold; Altenmüller, Hartwig (2002). Handbuch Der Orientalistik: India. Education in ancient India. p. 141. ISBN 978-90-04-12556-8.
- ↑ 2.0 2.1 Watters, Thomas (1904-01-01). On Yuan Chwang's travels in India, 629-645 A.D (in ഇംഗ്ലീഷ്). Dalcassian Publishing Company.
- ↑ Batchelor, Stephen (2010). Confession of a Buddhist Atheist (in ഇംഗ്ലീഷ്). Random House Publishing Group. p. 256. ISBN 9781588369840.
- ↑ Lowe, Roy; Yasuhara, Yoshihito (2016). The Origins of Higher Learning: Knowledge networks and the early development of universities (in ഇംഗ്ലീഷ്). Routledge. p. PT62. ISBN 9781317543268.
- ↑ Gupta, Subhadra Sen (2009). Ashoka (in ഇംഗ്ലീഷ്). Penguin UK. p. PT27. ISBN 9788184758078.
- ↑ Rahman, SS Mostafizur (2012). "Sitakot Vihara". In Islam, Sirajul; Jamal, Ahmed A. (eds.). Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second ed.). Asiatic Society of Bangladesh.
- ↑ "History | District Nalanda, Government of Bihar | India".
- ↑ "Ancient Universities in India" (PDF). All India Council for Technical Education. Archived from the original (PDF) on 9 May 2021.
- ↑ Scharfe, Hartmut; Bronkhorst, Johannes; Spuler, Bertold; Altenmüller, Hartwig (2002). Handbuch Der Orientalistik: India. Education in ancient India. p. 149. ISBN 978-90-04-12556-8.
- ↑ Qazi, Junaid Ahmad; Samad, Abdul (January 2015). Shakirullah; Young, Ruth (eds.). "Śarda Temple and the Stone Temples of Kashmir in Perspective: A Review Note". Pakistan Heritage. 7. Hazara University Mansehra-Pakistan: 111–120 – via Research Gate.
- ↑ Pollock, Sheldon (2006). The Language of the Gods in the World of Men. Los Angeles: University of California Press. pp. 182. ISBN 0520245008.
...accordingly, being stored in its most perfect form in the temple of the Goddess of Speech in the far-off land of Kashmir, from where Hemacandra acquired his supremely authoritative exemplars, grammar was at the same time clearly a precious cultural good, one that could be imported and whose very possession secured high prestige for its possessor.
- ↑ Suri, Chandraprabha. Prabhavakacharita.
- ↑ Singh, Sahana (2017). The Educational Heritage of Ancient India. Chennai: Notion Press. p. 23. ISBN 978-1-947586-53-6.
Hemachandra is noted to have requested for a copy of all the earlier grammar works that had been written until then, and which were only available in their complete form in the library of Sharada university.
- ↑ Thomas, Frederick William (1951). "The Tibetan Alphabet". In Eckhardt, Karl August; Pedersen, Holger; Littmann, Enno; Latte, Kurt (eds.). Festschrift zur Feier des Zweihundertjährigen Bestehens der Akademie der Wissenschaften in Göttingen (in ജർമ്മൻ). Springer. pp. 146–165. doi:10.1007/978-3-642-86704-0_7. ISBN 978-3-642-86704-0.
{{cite book}}: ISBN / Date incompatibility (help);|work=ignored (help) - ↑ Norbu, Thubten Jigme; Turnbull, Colin M. (1968). Tibet. New York: Simon and Schuster. p. 140. ISBN 0-671-20559-5. OCLC 1513.
- ↑ Shakabpa, W. D. (2010). One Hundred Thousand Moons: an Advanced Political History of Tibet. Translated by Maher, Derek F. Leiden: Brill. ISBN 978-90-474-3076-6. OCLC 717020192.
- ↑ Kalhana (1900). Kalhaṇa's Rājataraṅginī: A Chronicle of the Kings of Kaśmīr. Translated by Stein, Marc Aurel. Westminster: Archibald Constable and Company, Ltd. pp. 151–152. ISBN 9788120803718.
{{cite book}}: ISBN / Date incompatibility (help) - ↑ Raina, Mohini Qasba (2013). Kashur: The Kashmiri Speaking People. Trafford Publishing. pp. 85, 191. ISBN 978-1490701653.
- ↑ Scott L. Montgomery; Alok Kumar (2015). A History of Science in World Cultures: Voices of Knowledge. Routledge. p. 121. ISBN 9781317439066.
- ↑ Alexis Sanderson (2009). "The Śaiva Age: The Rise and Dominance of Śaivism during the Early Medieval Period". In Einoo, Shingo (ed.). Genesis and Development of Tantrism. Tokyo: Institute of Oriental Culture, University of Tokyo. p. 89.
- ↑ Eaton, Richard (December 22, 2000). "Temple desecration in pre-modern India". Frontline. 17 (25): 62–70.
- ↑ "Archaeology - Ancient Buddhist Vihara found in Munshiganj". www.buddhistchannel.tv. Retrieved 17 June 2017.
- ↑ "TELHARA (NALANDA) EXCAVATION A Brief Report" (PDF). yac.bih.nic.in. Archived from the original (PDF) on 28 June 2014. Retrieved 17 February 2015.
- ↑ "Telhara University's ruins older than Nalanda, Vikramshila". firstpost. 14 December 2014. Retrieved 17 February 2015.